Kitap: Frankfurt Seyahatnâmesi

Kitabın adı: Bize Göre, Gurabâhâne-i Laklakan, Frankfurt Seyahatnâmesi

Yazar: Ahmet Haşim

Yayınevi: MEB Yayınları

Yayın yeri ve yılı: İstanbul/1999

Sayfa sayısı: 227

Yaş aralığı: 14+

İşlenen konular: Hayat ve hayata dair pek çok şey.

Her ne kadar Fecr-i Âtî Dönemi (1909-1912) şair ve yazarlarından kabul edilse de Ahmet Haşim (1885-1933), asıl şahsiyetini Mütareke yıllarında (1918-1922) yazdığı şiirleri ve nesirleriyle elde etmiştir. Onun Piyale adını verdiği şiir kitabının başında yer alan “Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar” adlı makalesi, kendine has sanat anlayışının en mühim delilidir.

II. Meşrutiyet (1908) Dönemi’nde sosyal davaların emrine verilen şiir, Ahmet Haşim’in güzellik anlayışıyla asıl mecrasına dönmüştür. Bu konuda Haşim’in görüşü şu şekildedir: “Şair ne bir hakikat habercisi ne bir belâgatli insan ne de bir kanun koyucusudur. Şairin dili “nesir” gibi anlaşılmak için değil fakat duyulmak için vücut bulmuş, musikî ile söz arasında sözden ziyâde musikîye yakın orta bir dildir.” Şair, şiir ve Ahmet Haşim demişken onun meşhur Merdiven şiirini de burada hatırlamakta fayda var:

Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,

Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,

Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak...

Sular sarardı... Yüzün perde perde solmakta,

Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta...

Eğilmiş arza, kanar, muttasıl kanar güller;

Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller,

Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?

Bu bir lisân-ı hafîdir ki ruha dolmakta,

Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta...

Ahmet Haşim, yukarıda da belirttiğimiz gibi, yaşadığı dönemde şiirleri kadar nesirlerinden de söz ettirmiş üslûpçu yazarlarımızdandır. MEB, onun nesirlerini bir arada yayımlamış ve çok da iyi etmiş zira Haşim’in nesirleri zengin ve de tadımlık bir sofrayı; yapılan zevkli sohbetlerle, hemen bitiveren ve keşke bitmeseydi dedirten bir yolculuğu andırıyor.

Dolayısıyla bu zengin sofrada her üç kitabın da bir arada olması gerçekten bitmez tükenmez bir keyif. Her üç kitapta da yer alan kısa yazılar, son derece samîmi ve yapmacıktan uzak. Ayrıca Türkçenin zenginliğini ve Haşim’in güçlü cümle yapısını bu yazılarda görüyoruz.

Bize Göre yayınlandığında (1928) Ali Canip Yöntem (1987-1967) bu eser hakkında “bugünkü nesrimizin en güzel numunesi” derken, Frankfurt Seyahatnamesi (1933) hakkında da Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962) “Türkçenin en güzel eserlerinden biri” övgüsünde bulunmuştur ki el-hak doğrudur.

Bize Göre’de 59; Gurabâhâne-i Laklakan’da (1928) 29; Frankfurt Seyahatnamesi’nde ise 21 adet deneme-sohbet-hatıra-gezi yazısı tarzında yazılar yer alıyor.

Gurabâhâne-i Laklakan’da, Haşim tatil için gittiği Bursa’da Türk dostu ve 50-60 yıldır Bursa’da yaşayan Greguvar Bay adlı biriyle tanışır. Onun bahçesine gider, köşkünü gezer. Burada Greguvar Bay’ın Türklere ve Türk kültürüne olan hayranlığını bu vesileyle de Türklere ait olan ne varsa yaşatmak istediğine şahit olur.

Onun Bursa’nın Haffaflar çarşısından alıp getirdiği birkaç sakat leyleğin beslendiği ve adını da Gurabâhâne-i Laklakan koyduğu mekânı da bu vesileyle görür ki kitabının adını buradan esinlenerek Gurabâhâne-i Laklakan koymuş olsa gerektir.

Frankfurt Seyahatnamesi, bir kültürel ya da turistik gezi değildir. Haşim, Almanya’ya böbreklerindeki rahatsızlıktan dolayı tedavi olmak için gitmiştir. Bu seyahat neticesinde ise ortaya birbirinden enfes yazılar da çıkmıştır.

Haşim’in nesirleri hakkında ne söylesek sanırım kifâyetsiz kalacak, en iyisi kitabı alıp mümkünse ikindi serinliğinde bir ağacın altında -ki bendeniz böyle yaptım, tavsiye edilir- sindire sindire birkaç kez okumak olacaktır.