Kitap: Osmanlı Süper Beyinleri

Kitabın adı: Osmanlı Süper Beyinleri

Yazar: Mazlum Akın

Resimleyen: Enis Temizel

Yayınevi: Timaş

Yayın yeri ve yılı: İstanbul/2021

Sayfa sayısı: 144

Yaş aralığı: 14+

İşlenen konular: Osmanlı Devleti zamanında yaşamış ve birbirinden önemli eserlere imza atmış altı âlimin hayatı ve eserleri

Osmanlı Devleti 1299’da kuruluyor. Bu devlet, kısa bir zamanda cihan devleti hâline geliyor. Bu süreçte, Türklerin devlet kurma gelenekleri ve iyi yetişmiş devlet adamlarının yanında, âlimlerinin de elbette çok büyük rolü olmuştur. Aksi takdirde devleti 600 yıl bir cihan devleti olarak yaşatmak mümkün olamazdı.

Bunun farkında olan Osmanlı, hemen her yere bir medrese yapmış ve ilme önem vermiştir. Buralarda hem pozitif hem de dinî ilimleri öğrenen çocuklar, zaman içerisinde yapacakları buluşlarla tarihe adlarını altın harflerle yazdırmışlardır. Osmanlı Süper Beyinleri adlı çalışmada bu âlimlerden altı tanesine yer veriliyor.

Bunlar sırasıyla: Her Derde Deva, Akşemseddin; Gözüne 1018 Yıldız Kaçan Ali Kuşçu; Donanmaya Niyet, Seyahatnameye Kısmet Seydi Ali Reis; “Bana Bir Cetvel Verin Yıldızların Uzaklıklarını Ölçeyim!” Takiyüddin;  Az Gitti Uz Gitti Dere Tepe Demeden Düz Gitti: Kâtip Çelebi; Harflerin Efendisi İbrahim Müteferrika. Şimdi sırasıyla bu âlimlerin kitapta öne çıkarılan bazı özelliklerine değinelim:

Akşemseddin Hazretleri (1390-1459): Hacı Bayram-ı Veli Hazretleri’nin talebelerinden Akşemseddin, tıp ve eczacılıkla ilgilenmiştir. Ona zamanında Lokman-ı Sânî (İkinci Lokman) denilmiştir. Akşemseddin’in tabib-i ervâh (ruhların hekimi) ve tabib-i ebdân (bedenlerin hekimi) şeklinde iki lakabı vardır.

İlk kanser araştırmacılarından sayılır. Hastalıkların belirtileri ve nedenleri üzerinde çalışmış, mikrobun ne olduğunu ortaya koymuş ve ona “tohum” adını vermiştir. İstanbul’un fethinde Fatih Sultan Mehmet’in en yakınındaki isimlerden, hocalarından olmuştur.

Ali Kuşçu (?-1474): Uluğ Bey’in Semerkand’da kurduğu rasathanenin başına getirildi. Zic-i Uluğ Bey’i (Zic: Yıldızların yörünge ve hareketlerini gösteren tablo) yazdı. Bu eserde 1018 yıldızın yerleri, hareketleri ve bunlarla ilgili hesaplamalara yer verdi. Elbette sadece bu eseri yoktur.

Onun mekanik âletler, İslâm hukuk ve felsefesi, dil ve edebiyat alanında da çok sayıda eseri vardır. İstanbul’a geldi. Sahn-ı Seman Medreselerinde ders verdi. Mirim Çelebi, Sinan Paşa, Molla Lütfi gibi değerli bilginlerin yetişmesini sağladı.

Seydi Ali Reis (1498-1563): Adeta denizci olmak için doğmuştu. Ancak o sadece denizlere değil mesela şiire de meraklıydı. Şiir yazıyor ve bu şiirlerinde Kâtibi Rûmî veya Kâtibî takma isimlerini kullanıyordu. Basra Körfezi ile Hint Okyanusu’nun detaylı haritalarını da içeren Mir’atü’l-Memâlik adlı Güney Asya Seyahatnâmesi meşhurdur.

Takiyüddin (1526-1585): Astronomi ve trigonometrinin akla ilk gelen isimlerindendir. Teleskobun mucididir. Geride 31 kitap bırakmıştır.

Kâtip Çelebi (1609-1657): Tam bir kitap kurdu idi. Kendisine kalan mirasın neredeyse tamamıyla yüzlerce kitap satın aldı. Kâtip Çelebi denilince aklımıza Keşfü’z-Zünûn adlı önemli bir bibliyografya kitabı geliyor ki Kâtip Çelebi bu eserinde çeşitli bilimlere ait 14500 kitap ve risalenin künyelerinden ve de 10000 yazar ve şarihten bahsediyor. Elbette “Cihannümâ”yı da burada mutlaka anmak gerekir. Bu eser XIX. yüzyıla kadar hem Doğu hem de Batı’daki okullarda coğrafya kitabı olarak okutulmuştur.

İbrahim Müteferrika (1764-1747): Aslen Macar’dır. Farklı dinî inançların yaşandığı bir bölgede büyümesine rağmen Osmanlı kimliğini ve İslâm’ı benimsedi. Devlet hizmetinde bulundu ve “müteferrika” unvanını aldı. Yani padişahın özel işlerine bakan resmî görevli oldu.

Ayrıca Divân-ı Hümâyûn Hâcegânlığı gibi çok önemli görevleri üstlendi. Onu tarihte meşhur eden olay ise İstanbul’da matbaayı kurmasıdır. Bu matbaada dil, tarih, coğrafya, sözlük, pozitif bilimler ve askerlik konularında 23 ciltte 17 kitap bastı. Basılan ilk kitap da Vankulu adlı Arapça bir sözlüğün Türkçe tercümesidir.

Yukarıda kısa kısa değindiğimiz âlimler ile ilgili pek çok bilgiyi Osmanlı’nın Süper Beyinleri’nde okuyabilirsiniz. Ayrıca kitaptaki karikatürler ve hatırlatıcı notlar kitabın ilgi çekiciliğini artırmış. Boyutu, yazı puntosu ve görselleriyle oldukça eğlenceli bir kitap olmuş Osmanlı’nın Süper Beyinleri. Emeği geçenlerin ellerine sağlık.