Kitap: Fuat Sezgin ile Bilim Tarihi Sohbetleri

Kitabın adı: Fuat Sezgin ile Bilim Tarihi Sohbetleri

Yazarı: Sefer Turan

Yayınevi: Pınar Yayınları

Yayın yılı ver yeri: 2021 / İstanbul

Sayfa sayısı: 208

Yaş aralığı: 14+

İşlenen konular: Fuat Sezgin’in hayatı, hatıraları, bilim tarihi için yaptıkları…

İsterseniz önce dünya bilim tarihçiliğinin en önemli isimlerinden biri olan Prof. Dr. Fuat Sezgin’i kısaca tanıyarak başlayalım yazımıza.

Prof. Dr. Fuat Sezgin 1924 yılında Bitlis’te doğar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ni bitirir. Burada meşhur Alman şarkiyatçı Helmut Ritter’in öğrencisi olur ve hocasının da tavsiyesi üzerine İslâmî bilimlere yönelir, ardından da Arap Dili ve Edebiyatı üzerine doktora yapar.

1954 yılında doçent olur. 1960 darbesiyle üniversitelerden uzaklaştırılan 147 akademisyenden biridir. 1961’de Almanya’ya gider ve Frankfurt Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak dersler verir. 1965 yılında profesör olur. İnsanlık tarihinin başlangıcından günümüze kadar en kapsamlı eseri olan Arap İslâm Bilimleri Tarihi adlı eserinin ilk cildini 1967’de yayınlar.

Fuat Sezgin’in bir diğer yönü de müzeciliğidir. Arap İslâm Bilimleri Tarihi Müzesi’nin ilkini 1982’de Almanya’da, ikincisini ise 2008 yılında İstanbul’da faaliyete geçirir. Vefat tarihi olan 2018’e kadar bilimler tarihi alanındaki çalışmalarına devam eder.

Şimdi de sohbet formunda kaleme alınan Fuat Sezgin ile Bilim Tarihi Sohbetleri adlı çalışmayı tanıyalım:

Eser yeni baskıya önsöz, önsöz, dizin ve albüm kısımlarının dışında üç ana bölümden oluşuyor. Birinci Bölüm: İslâm Bilimler Tarihinin İzinde Bir Hayat; İkinci Bölüm: Kendimizi Tanımak; Üçüncü Bölüm: İslâm’ın Bilimler Tarihindeki Yaratıcı Yeri.

Kitabın birinci bölümünde Fuat Sezgin’i kendi ağzından daha yakından tanımaya başlıyoruz. Bu bölümde, hocanın İslâm bilimler tarihine nasıl yöneldiğini, Batı medeniyetinin kökenlerini, İslâm medeniyetinin bilimlerin gelişmesine olan katkısını, hocanın İslâm Bilim ve Medeniyetler Müzesi fikrinin nasıl ortaya çıktığını ve bu konuda nelerin yapıldığını öğreniyoruz.

Bütün bunları hoca elbette çok çalışarak başarıyor. Bu konuda kitabın 70. sayfasındaki şu hatıra gerçekten dikkate değer: Fuat Sezgin’in hocası Helmut Ritter, Fuat Hoca’ya günde kaç saat çalıştığını sorar. O da 13-14 saat karşılığını verir.

Ritter bu cevap karşısında şunları söyler: “Bu tempoyla bilgin olamazsınız. Eğer bilgin olmak istiyorsanız buna birkaç saat daha eklemeniz gerekir. Benim hocam Brockelmann günde 24 saat çalışıyordu. Gün daha uzun olsaydı daha çok çalışırdı.” Bu konuşma Fuat Sezgin’i o kadar etkiler ki hoca artık günde 17 saat çalışmaya başlar ve bunu çok ileri yaşlarına kadar sürdürür.

Kitabın ikinci bölümünde Fuat Sezgin’in yaşam öyküsünü daha detaylı olarak öğreniyoruz. 1960 darbesiyle üniversiteden nasıl uzaklaştırıldığını, Almanya’ya nasıl gittiğini, burada yaşadığı sıkıntıları, Brockelmann’ın Arap Edebiyatı Tarihi adlı eserindeki eksiklikleri nasıl fark ettiğini ve bunu gidermek için nasıl çalışmaya başladığını, eserini yazmak için kaç ülkeye gittiğini, İslâm bilginlerinin yaptığı çalışmalarla ilme ne şekilde katkı sağladıklarını, ilme bu kadar hizmet etmelerine rağmen İslâm âleminin bilimde niçin gerilediğini, İstanbul’da kurulan Bilim Tarihi Müzesinin nasıl şekillendiğini vs. bu bölümden okuyoruz.

Fuat Sezgin’in bu arada günümüz insanına yönelik tespitleri gerçekten çok önemli. Hoca, yaratıcılığımızı kaybettiğimiz tespitini yapıyor. Bu yeteneğimizi geliştirmek yerine anlamsız bir aşağılık duygusu içerisinde başkalarını taklit ettiğimizi söylüyor.

Türklerin maalesef okumayan bir millet olduğunu bu konuda önce okumanın önemini ilkokul öğretmenlerine öğretecek sosyologlara, pedagoglara ihtiyacımız olduğunu, bu konuda din adamlarımıza bile büyük görev ve sorumluluklar düştüğünü vurguluyor. Fuat Sezgin Hoca eğitimle alakalı bir eleştirisini de üniversitelerimize yönelik yapıyor ve maalesef üniversitelerimizin gelişmediğini söylüyor.

Üçüncü bölüm, Fuat Sezgin’in makalelerinden ve konferanslarından oluşuyor. Bu bölümde yer alan makale hocanın İslâm’da Bilim ve Teknik adlı eserinin üçüncü cildinden kısaltılarak alınmış. İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi fikrinin ortaya çıkması ve önce Frankfurt’ta kuruluşunu daha sonra İstanbul Gülhane’deki İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nin nasıl kurulduğunu ve bu müzenin açılışında hocanın konuşmasını bu bölümde okuyoruz.