Amerika’yı Keşfeden Müslüman Amiral Muhammed Hüseyin

Kıta Amerika’sı, Kolomb’tan tam 71 yıl önce 1421’de Çin Deniz Kuvvetleri Komutanı Zheng He/Zeng Ho tarafından nihaî olarak keşfedilmiş, haritaları çıkarılmış, yerleşim yerleri oluşturulmuş ve Asya ile Amerika arasında hayvan ve bitki değiş tokuşu yapılmıştır.

1421’de başlayıp 1424’te sona eren 200-300 parçalık filo ve 28 bin askerin katıldığı bu büyük seferde Zheng He, İmparator Zhu Di’nin, “Çin’i dünyanın süper gücü hâline getirme hedefi” doğrultusunda Orta Amerika’ya ulaşıp; sonradan adı “New York” olan limana uğramış ve donanmasının bir parçası da Güney Amerika’ya kadar seyretmiştir.

Tarihî kıymete sahip bu çarpıcı bilgiler, Avrupa ve Amerika’da büyük gürültü koparan, İngiliz yazar ve eski denizaltı subayı Gavin Menzies tarafından 2002 yılında yayımlanan ve hazırlanması 15 yılı bulan şu kaynakta zikredilmektedir: “1421: The Year China Discovered the World” (1421: Çin’in Dünyayı Keşfettiği Yıl).

Buna ilaveten Chang Üniversitesi’nden Prof. Zhao da şu delilleri zikrederek aynı kanaati desteklemektedir: Meksika’da, Çin’in eski para birimine rastlanması ve Kolomb’un Amerika’ya ilk çıktığında yerlilerin eski Çince kelimeler kullandığını fark ettiğini söylemesi…

Amiral Zheng He, yedi büyük deniz seferi gerçekleştirerek, Çin İmparatorluğu’nu ilk ve son kez Asya sularında ve Okyanus’ta rakipsiz bir konuma getirmiştir. Bu seferlerin, ne zaman ve nereye düzenlendiğinin kısa özeti şöyledir: 1405-1407, Hindistan; 1407-1409, Tayland ve Hindistan; 1409-1411, Güneydoğu Asya ve Hindistan; 1413-1415, Endonezya, Afganistan, Hürmüz Boğazı ve İran; 1416-1419, Aden Körfezi ve Doğu Afrika; 1421-1424, Borneo’dan Zanzibar’a kadar Amerika’nın içinde yer aldığı 36 devlet; 1431-1434, bir kol yine Amerika, bir kol Avustralya ve Yeni Zelanda, bir kol ise Avrupa.

Zheng He’nin ve tarihe geçen keşif ve başarılarının, bizim için en önemli ve hayret uyandırıcı boyutu şudur: Zheng He’nin, aslen Müslüman olmasıdır. Asıl adı da, Mo Ho/Ma He, yani Muhammed Hüseyin’dir. Bir rivayete göre de Ma Sanbou, yani Abdül Sabbur idi. Güney Asya kayıtlarında ise ismi, Haji Sam Po Bo şeklinde zikredilmektedir. 1371’de Çin’in Yunnan Eyaleti’nin güneybatısındaki Kunyang Kasabası’nda (bugünkü Jinning) doğmuştur. Müslüman bir aileye mensuptur. Ailesi, 8. yüzyılda Abbasiler Devri’nde Çin’e yerleşmiştir.

Muhammed Hüseyin’in, Özbekistan sınırlarındaki Buhara’da yaşayan Seyyid Eclel Şems el-Din Ömer el-Buhari’nin (1211-1279) altıncı kuşaktan, Hz. Muhammed (s.a.v.)’in de 31. kuşaktan torunu olduğu rivayet edilmektedir. Babasının adı Hacı Muhammed’dir. Mezar kitabesinde, Ma Hacı olarak geçmektedir. Çin kayıtlarında da Ma Ha-Chih veya Kadı Ma adıyla anılmaktadır.

1382’de Yunnan, Moğol Yuan Hanedanı’nın hâkimiyeti altındayken Çin’in Ming Hanedanı tarafından istila edilmiştir. Bu esnada Zheng He de tutsak alınıp, imparatorluğun hizmetine alınmıştır. Nanjjing Taixue’de (İmparatorluk Akademisi) eğitim görmüş; savaş sanatları ve diplomasi konusunda kendisini iyi yetiştirmiş, Arapça ve Çince öğrenmiştir.

Bilahare, Ming hanedanlığı kurucusu Zhu Yuanzhang’ın oğlu Prens Zhu Di’nin hizmetine girerek ona danışmanlık yapmaya başlamıştır. Zhu Di’nin 1402’de imparator olmasında belirleyici olan, İmparator Jianwen’e karşı tertiplenen Yonglo Ayaklanması’nda mühim bir başarı sağlamıştır. Bu başarısından ötürü Zhu Di, ona “Zheng He/Cheng Ho” ismini vermiştir.

Zhu Di’nin, Zheng He ile olan bu samimi ilişkisi, hayatı boyunca güvene dayalı olarak sürmüştür. Çin asıllı olmadığı halde kabiliyeti ve başarılarına güvenerek Zheng He’yi, amiralliğe, dahası Çin’in Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na kadar yükseltmiştir. 

Zheng He, görevi boyunca Müslümanlığını korumuştur. Bir sefer vesilesiyle Mekke’ye de gitmiş ve Hacı olmuştur. Çin’de cami yaptırmış; 1431’de Nanjing’de yanmış bir camiyi yeniden inşa ettirmiştir. Müslümanlara sürekli yardım ederek dindar bir mü’min olarak yaşamıştır.

Bilhassa İmparator Yong Le döneminde Çin ile Afrika, Güney ve Güneybatı Asya ülkeleri arasında diplomatik, ticarî ve ilmî-kültürel ilişkiler kurarak İslâm’ın bölge ülkelerinde (Endonezya ve özellikle Java’da) yayılmasında büyük rol oynamıştır.

Malezya, Endonezya ve Java’nın tarihî kayıtlarında bunu ispatlayan kayıtlar bulunmaktadır. Java’nın İslâmlaşmasına ışık tutan Malay Annals’a şu ilginç bilgiler kaydedilmiştir: 

“1419: Amiral Haji Sam Po Bo/Hacı Muhammed Hüseyin, Nanyang kıyıları boyunca İslâm’ı yaymak isteyen Hanefi Çin Müslüman topluluklarını idare etmek için Champa/Vietnam’a Haji Bong Tak Keng’i atadı. Haji Bong Tak Keng de, Filipinler Manila’daki Müslüman Çin toplulukları idare etmek için Filipinler’e Haji Gan Eng Cu’yu atadı.

1425-1431: Amiral Haji Sam Po Bo, Nanyang Valisi ve Nanyang da dâhil olmak üzere güney Çin’in fiilî valisi oldu. Semarang’daki Hanefi Çin camisinde, özel bir ilahi okuma programı gerçekleştirildi ve ardından Haji Sam Po Bo için dualar yapıldı.

1431: Amiral Haji Sam Po Bo vefat etti. Semarang Hanefi Müslüman Topluluğu İlahi Grubu, onun vefatını anmak için ilahiler söyledi.”

Hacı Muhammed Hüseyin/Zheng He, 1431-1434’deki son sefer dönüşünde, 1433 yılının Nisan ayı başlarında Guli’de (Kalikut) vefat etmiştir. Zheng He uzmanı Çinli Profesör Zheng Yijun’a göre bedeni, Java Adası’nın Semarang/San Bao Long Bölgesi’nde gömülüdür.

Aslında Zheng He’nin, Nanjing’de sembolik bir anıt mezarının/türbesinin olduğu, ancak burada sadece elbiselerinin bulunduğu ve içinin boş olduğu yönünde de iddialar vardır. Diğer ünlü amiraller gibi bedeninin denize gömüldüğüne dair bilgiler de mevcuttur.

Amiral Zheng He, dünya denizciliğine yön vermiş olmasına rağmen ismi çok geç duyulmuş ve keşifleri çok geç kabullenilmiş de olsa, efsanevî Müslüman bir kâşif olarak adını tarihe yazdırmayı başarmıştır.

Hayatının neredeyse 30 yılı denizlerde geçmiştir. Ölümüyle birlikte devlet politikası olarak ülkenin tüm deniz seferleri sona ermiş, her türlü yelkenli yapımı yasaklanmış ve kıyılar seyahatlere kapanmıştır. Zheng He’nın ölümünden sonra ona ait olan seyahat notları kralın emriyle yok edilmiştir. Takip eden yüzyıllarda, Amiral Zheng ve filosunun macerası yavaş yavaş bir masal ve efsane haline gelmiştir.

Zheng He’nin devasa filoları ve gerçekleştirdiği büyük seferler, gerek döneminde gerekse daha sonraki dönemlerde yazılı ve görsel kültürde derin izler bırakmış, hakkında birçok eserin meydana getirilmesine kaynak teşkil etmiştir.

Misal vermek gerekirse; Kim Stanley Robinson’ın, “The Years of Rice and Salt” başlıklı tarih romanındaki Zheng karakterinin, Zheng He’den esinlendiği ileri sürülmektedir. Bazı tarihçiler de, Denizci Sinbad efsanesinin ve Bin Bir Gece Masalları’nda bulunan Denizci Sinbad’ın Yedi Seyahati masalının kaynağının Zheng He olduğunu iddia etmektedirler.

Kaynaklar: Gavin Menzies, 1421: The Year China Discovered the World, Londra, 2002, Bantam Press; 1421 The Year China Discovered America, William Morrow,  New York, 2003; Fatma Ecem Ceylan, “Müslüman Amiral Zheng He’nın Aile Tarihine Bir Bakış”, Current Reseaarch in Social Sciences, Nisan 2016, Sayı: 2; Mehmet Özay, “Çin Donanması’nın Müslüman Türk Amirali: Cheng Ho (1371-1433)”, https://guneydoguasyacalismalari.com/2011/12/05/cheng-ho-2/ Erişim: 03.08.2020; Aziz Musa Parlakyiğit, “Çinlilerin İslâmiyeti Yayma Çabaları: Amiral Zheng He Örneği”, İSTEM dergisi, Yaz 2019, Sayı: 33; Wang Jienan, Zheng He'nin Batı Okyanuslarına Seyahatleri, Çeviren: Sinan Baykent, İstanbul, 2015; Mustafa Armağan, “1421: Çin’in Amerika’yı Keşfettiği Yıl”, Zaman, 21 Kasım 2004; “Amerika’yı Bir Müslüman Komutan Keşfetmişti”, Zaman, 5 Aralık 2004.