Adı Güzel Kendi Güzel Muhammed

Yûnus Emre (?-1320)

Canım kurbân olsun senin yoluna

Adı güzel kendü güzel Muhammed

Şefâat eyle bu kemter kuluna

Adı güzel kendü güzel Muhammed

Mü’min olanların çokdur cefâsı

Âhiretde olur zevk ü sefâsı

On sekiz bin âlemin Mustâfa’sı

Adı güzel kendü güzel Muhammed

Yedi kat gökleri seyrân eyleyen

Kürsî’nün üstünde cevlân eyleyen

Mi’râcında ümmetini dileyen

Adı güzel kendü güzel Muhammed

Dört çâryâr anun gökçek yâridür

Anı seven günahlardan beridür

On sekiz bin âlemün sultânıdır

Adı güzel kendü güzel Muhammed

Sen hak peygambersin şeksiz gümânsuz

Sana inanmayan gider imânsuz

Âşık Yûnus n’eyler cihânı sensüz

Adı güzel kendü güzel Muhammed

Yûnus Emre’nin bu naatı tam bir sehl-i mümtenî örneğidir. Sehl-i mümtenî; söylenmesi/yazılması kolay gibi görünmesine rağmen, söylemeye/yazmaya kalkışıldığında hiç de öyle olmadığı görülen, anlaşılan cinsten bir söyleyiştir.

Yûnus Emre’nin Dîvân’ına baktığımız zaman, hemen her şiirinin Allah ve Peygamber aşkını terennüm ettiğini görürüz. Ondaki insan sevgisinin kaynağı da ilâhî bir temele dayanır. Onda kuru kuruya, ruhsuz bir hümanizma yoktur. Bu yüzden Yûnus’un şiirlerini de “Yûnusça” diye tefrik etmek yerinde olacaktır.

Bu naatta şair, süsten ve sanattan uzak bir söyleyişle Peygamber sevgisini dile getiriyor. XIII. yüzyılda, dilimizin Arapça ve Farsçanın ağır etkisi altında olduğu bir dönemde, şairin Türkçeyi bu kadar usta bir şekilde kullanması dikkat çekicidir.

“Canım kurbân olsun senün yoluna/Adı güzel kendi güzel Muhammed/Şefâat eyle bu kemter kuluna/Adı güzel kendi güzel Muhammed” dörtlüğü ile başlayan şiirde şair, sevdiği uğruna canını feda etmekten çekinmeyen bir âşığın portresini çiziyor. O sevgili ki kendisine ebedî âlemde, Allah’ın izniyle, şefaat etme yetkisi verilmiş yegâne resuldür. Hz. Muhammed (s.a.v.)’in kendisi gibi, adı da güzeldir.

Şair Necâtî: “Cihânda âdem olan bî-gam olmaz/Anınçün bî-gam olan âdem olmaz”   diyor. Yani insan her hâlükârda, fikir ve gam girdabı içindedir. Hele bu insan, mü’min ise sürekli tefekkür hâlinde olacaktır. Tefekkür, tezekkür, gam, cefâ… Müslümanın vazgeçilmezlerindendir. Yûnus ikinci dörtlükte bu noktaya dikkat çekiyor.

Mü’min olan insan -velev ki kendisini kurtarsın- başka insanların da özellikle günaha dalmış olan mü’minlerin azaba uğrayacağından korkar; bunun kaygısını çeker. Hz. Ebu Bekir’in dualarından biri: “Ya Rabbî vücudumu o kadar geniş eyle ki cehenneme benden başka kimse sığmasın.” O büyük halife, kendisinden başka hiçbir mü’minin azap çekmesini, yanmasını istemiyor. Tabi ki bu,  büyük bir fazilet ve fedakârlık örneğidir.       

Dünyada cefa çeken mü’min, ahirette sefâsını sürecektir elbette. Ebu Hüreyre (r.a.) anlatıyor: Rasûlullah (s.a.v.) buyurdular ki: “Dünya, mü’mine hapishâne, kâfire cennettir.” Buna göre dünyada rahat olamayan, mü’minin mükâfatını âhirette alabileceği Hz. Muhammed (s.a.v.)’in hadisiyle sabit görülmektedir.

Üçüncü dörtlükte şair, Hz. Muhammed (s.a.v.)’in bir mucizesini, Mirac hadisesini hatırlatıyor ve Hz. Muhammed (s.a.v.)’in Mirac’da dahi ümmetini unutmadığına işaret ediyor.          “Sen hak peygambersin şeksiz gümânsız/Sana inanmayan gider imansız” Allahu Teâlâ, Kur’ân-ı Kerim’de, Hz. Muhammed (s.a.v.)’i insanlara örnek göstermiştir. O, büyük bir ahlâk üzere yaratılmıştır.  Hz. Muhammed (s.a.v.)’in âlemlere rahmet olarak gönderildiği de bizzat Kur’ân-ı Kerim’de zikrediliyor.   Böyle bir peygamberi kabul etmemek elbette insanın küfrüne sebep olacaktır. 

Hz. Muhammed (s.a.v.), âdeta ümmetinin savunucusu, temsilcisidir. Müslümanların kurtuluşa erebilmesi için O’na uyması gerekiyor. İnsanlar ona uymadıkları takdirde ne dünyada ne de âhirette mutluluğu, huzuru yakalayabilir. Allah’ı bir olarak bilse ve O’na inansa dahi Peygamber (s.a.v.)’i kabul etmeyenin, O’na uymayanın imanında zaaf olacağı muhakkaktır.      

“Adı güzel kendi güzel Muhammed”  mısraı, nakarat olarak her dörtlüğün sonunda tekrar ediliyor. Böylece şair, Hz. Muhammed (s.a.v.)’in güzelliğine ve güzel isimlerle tavsif olunduğuna işaret ediyor.

“Dört çâryâr” sözü kullanımı bakımından galat-ı meşhurlardandır.  Çâr/çıhâr, Farsça bir kelime olup, “dört” demektir. Şair, bunun yanına bir de Türkçesini söylüyor. Bilindiği gibi “dört yâr” diye bilinen dört halifedir. Bunlar: Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali’dir.