Kitap: Tarih Yazmak Bizim İşimiz İlk Türk Devletleri

Kitabın adı: Tarih Yazmak Bizim İşimiz İlk Türk Devletleri

Yazar: Metin Özdamarlar

Resimleyen: Enis Temizel

Yayınevi: Timaş

Yayın yeri ve yılı: İstanbul/2021

Sayfa sayısı: 176

Yaş aralığı: 14+

İşlenen konular: ilk Türk devletlerinin tarihi, yaşadıkları coğrafya, kültür ve medeniyeti…

Bilindiği üzere Türklerin ilk yurdu Orta Asya’dır. Orta Asya’ya “Türklerin yaşadığı yer” anlamına gelen Türkistan adı verilmiştir. Peki, acaba Türklerin ana yurdu Orta Asya nasıldı? Tarih araştırmacısı J. Poul Roux’a kulak verelim: Ülke acımasızdı, koşullar çetindi ve ancak doğanın yasalarına uyanlar sağ kalabilirdi. Çünkü bu bölge yükseltisi 1200 ila 1400 m arasında değişen bir yayladır.

Ormanlarla kaplı yüksekliklerin eteklerinde çayırlar vardır. Büyük çöküntüler ve yüksekliklerden oluşan bu arazide Altay Dağları’nın yüksekliği 4600 metreden fazladır. Orta Asya çok az yağış almaktadır. Kış mevsiminde sıcaklık -50 dereceye kadar düşer, o zaman da akarsular ve göller donar. Yaz mevsiminde de hava çok sıcak olabilir (s. 16). Kitabı tanıtmaya önce Orta Asya’yı gözünüzün önünde resmetmekle başlamak istedim zira ilk Türk devletlerinin yaşadığı coğrafya aynı zamanda “onların kaderi”ydi.

İlk Türk devletlerinin anlatıldığı eserin kapağında “Eğlenceli Tarih” yazıyor. Gerçekten de yazar tarihî kişileri ve olayları kuru bir anlatımla değil de adeta yaşatarak aktarıyor okuyucuya. Kitapta yer alan görseller (haritalar), karikatürler ve bu karikatürlerdeki günümüz espri dili de kitabın ilgi çekiciliğini artırmış. Ayrıca “Biliyor muydunuz?” başlığı altındaki kutucuklarda ilginç olaylar, kişiler ve kavramların akılda kalmasına yönelik hatırlatmalar da çok iyi olmuş.

Konuların sunumu ve bu hatırlatmalar, öğrenciler açısından da hem tarih öğrenmek hem de sınavlara hazırlanmak için son derece kullanışlı. Yeri gelmişken kitabın orta boya yakın olması ve hacim olarak sınırlı tutulması da okunmasını kolaylaştırıyor. Kısaca boyutu, görselleri, yazı puntosu, sunumu ile gerçekten eğlenceli bir kitap olmuş “Tarih Yazmak Bizim İşimiz İlk Türk Devletleri”.

Gelelim kitabın muhtevasına: İçindekiler bölümüne baktığımızda 17 ana başlık görüyoruz. Giriş, kronoloji ve kaynakçanın dışında kalan bölümler, ilk Türk devletlerinin tarihsel maceralarını konu ediniyor. Kitabın giriş bölümünde yazar, eserin içeriği ve özellikleri hakkında bilgi veriyor. Ardından Türklerin ilk yurdu Orta Asya hakkında bilgiler yer alıyor. Daha sonra sırasıyla Asya Hun Devleti, Kavimler Göçü, Avrupa Hun Devleti, I ve II. Kök Türk Devletleri ve Uygurlar anlatılıyor.

Yazarın giriş cümlelerinde ifade ettiği gibi, okurken gerçekten “şaşırıyoruz”, şaşırmakla kalmayıp tarihimizle gurur duyuyoruz.

Eserde yer alan ve bizi şaşırtan bazı bilgileri paylaşmak istiyorum:

Futbol yüzlerce yıl önce “tepük” ismiyle Orta Asya’da oynanmış.

Kürşad 39 yiğidiyle Çin sarayını basıp Çin hükümdarını esir almış.

Tonyukuk 46 yıl devlete sadakatle hizmet etmiş ve hiçbir savaşı kaybetmemiş.

Türk savaşçıları at üzerinde 180 derece dönüp ok atabiliyormuş.

Uygurlara ait TID 120 kodlu bir tıp kitabı bulunmuş.

Tarihte bilinen ilk askerî müzik topluluğunu kuran Hun Türkleri imiş.

Türklerde tarım, hayvancılık, el sanatları, madencilik oldukça ileri imiş.

Türkler astronomi ile de ilgilenmiş ve On İki Hayvanlı Türk Takvimi’ni kullanmış.

Burada yer veremediğimiz ilk Türkler hakkındaki yüzlerce bilgiyi sosyal bilgiler öğretmeni Metin Özdamarlar’ın -eline, emeğine, yüreğine sağlık- “eğlenceli tarihi”nde okuyabilirsiniz.