Kitap: Doğu’nun Hükümdarı

Kitabın adı: Doğu’nun Hükümdarı

Yazar: Abdulhamid El Katib

Çevirenler: Güldane Gündüzöz, Soner Gündüzöz

Yayınevi: Antik Yayınları

Yayın yeri ve yılı: İstanbul/2017

Sayfa sayısı: 95

Yaş aralığı: 14+

İşlenen konular: Siyaset bilimi, Batı’da siyaset, İslâm’da siyaset, politika ve ahlak.

Eser, Arap edebiyatında siyasetname türünün ilk özgün klasiği sayılmaktadır. Meşhur ismi Ahdü Mervan ila İbnihi Ubeydullahi (Mervan’ın Oğlu Abdullahcığa Öğütleri) ya da Risaletü Abdilhamid el-Katib fi Nasihati Veliyyilahd (Abdülhamid el-Katib’in Veliahda Öğütlerine Dair Risale)dır. Eseri hazırlayanlar ona Doğu’nun Hükümdarı adını vermeyi uygun görmüşler.

Doğu’nun Hükümdarı, hazırlayanların belirttiğine göre, aslında müstakil bir eser değildir; Katib’in diğer risaleleri arasında yer almaktadır. Yazarın günümüze ulaşan en meşhur eseri de Doğu’nun Hükümdarı’dır.

Abdülhamid el-Katib, bürokrat, diplomat aynı zamanda edebî yönü güçlü bir kişidir. Emevi hükümdarlarının sonuncusu olan Mervan’ın hizmetinde bulunmuştur. Mervan, Abbasilerle yaptığı savaşı kaybedip Mısır’a kaçmış ve orada öldürülmüştür. Katib’in de Mısır’da Mervan’la aynı akıbeti yaşadığı ya da daha sonra el-Cezire’ye (Sudan’ın eyaletlerinden birisi) kaçarak saklandığı, yakın dostu ve öğrencisi İbnü’l-Mukaffa’nın evinde ölü bulunduğu rivayet edilmektedir.

Eser Katib’in olmasına rağmen Mervan’ın ağzından oğlu Abdullah’a devlet yönetimi ile ilgili öğütleri şeklindedir.

Doğu’nun Hükümdarı, I. Bölüm Siyaset Bilimi ve II. Bölüm Doğu’nun Hükümdarı (Ahdü Mervan) olmak üzere iki ana bölümden oluşuyor.

Birinci bölümde, Batı’da gelişen ve tanınan siyaset teorileri üzerinde durulmuş. Eflatun’dan (ö. MÖ 347) günümüze bu alanda meşhur olan düşünürler zikredilmiştir. Ardından İslâm kültüründe devlet yönetimi ile ilgili eserler ve yazarları ele alınmıştır. Bu değerlendirmelerde detaya girilmeyip yüzeysel olarak eser-yazar adı belirtme şeklinde bir yol izlenmiştir ancak yer yer de yazarlardan ve eserlerin içeriklerinden bahsedilmiştir.

Kitabın asıl bölümü ikinci bölümdür. Bu bölüm Politika ve Ahlak Bölümü ve Savaş Bölümü şeklinde iki başlık altında ele alınmış. Her iki bölüm de üzerinde durulan konuya göre alt başlıklara ayrılmıştır.

Politika ve Ahlak Bölümü’nde hikmet, bilgelik, takva, Allah’a şükretmek ve Kur’an okumak, nefisle mücadele, hükümdarın bürokratlarını seçerken nelere dikkat etmesi gerektiği, hükümdarın tavır ve davranışlarının nasıl olması gerektiği, hükümdarda bulunması gereken görgü kuralları gibi öğütler yer almaktadır. Bölümün sonunda bu öğütlerin özlü bilgiler ve siyaset stratejileri olduğu, siyaset sanatının gereklerinin yapılması gerektiği ayrıca bu tavsiyelere uyulursa Allah’ın gölgesinin her daim geleceğin hükümdarının üzerinde olacağı vurgulanıyor.

Savaş Bölümü’nde düşmanla karşılaşılınca Allah korkusunun hissedilmesi, düşmanı tanıma, teslim olan düşmana karşı nasıl muamele edileceği, hükümdarın kullanacağı casuslar ve bunların özellikleri, orduyu idare edecek komutanların seçimi, asker seçimi, askerlerin kullanacağı savaş aletleri, savaş planı gibi konular üzerinde öğütler yer alıyor. Bölümün sonunda dua ve iyi dilekler yer alıyor. Eserin bir mektup şeklinde kaleme alındığını son cümleden hareketle söyleyebiliriz. “Bu mektup, Hicri 129/Miladi 746 yılında kaleme alınmıştır.”