Çocuklara Saygı Öğretimi

Saygı; bir şeye, bir duruma, kişiye, kutsala karşı dikkatli, özenli, ölçülü davranmaya sebep olan sevgi duygusu ve hürmettir. Bu anlamda değerlendirdiğimizde, saygı ölçütleri, kültüre ve inanca özgüdür. Bizim inancımız ve kültürümüz, kutsallara ve insana saygıyı öngörür. Bu durum, başka kültürlerde önemsenmeyebilir. Kültürümüze ait saygı göstergeleri, zaman içinde değişikliklere uğramıştır.

Saygıyı itaat ile karıştırmamak gerekir. İtaat kültürü ve otoriteye gösterilen zorunlu aşırı saygı, kişinin içinden gelmediği için, aslında kişiliğin olması gereken bir parçası değildir. Yani saygı, kişiliğin kalıcı bir parçası olduğu sürece kişiye ve topluma katkı sağlar.

Saygı, model alınarak öğrenilen bir kişilik özelliğidir. Aslında, çocuklar önce anne babalarını daha sonra evdeki ve sosyal ortamdaki diğer insanları örnek alarak öğrenirler. Televizyondaki, sosyal medyadaki ve toplumdaki olumsuz davranışları da model alarak öğrenir ve uygularlar. Bu olumsuz modellerin önüne elbette olumlu anne baba modeli geçmelidir.

Günümüzde, bazı anne babalar ve yetişkinler, çocuk ve gençlerin kendilerine karşı saygılı olmadıkları konusunda yakınırlar. Şüphesiz, anne babalar ve yetişkinlerin haklı oldukları noktalar vardır. Saygı davranışları, aileden aileye, toplumdan topluma göre değişiklik göstermektedir. İlk önce bunu unutmamak gerekir.

Bazı anne babalar, danışmaya geldiklerinde çocuklarının hâl ve hareketlerine dikkat etmediğini, nerede nasıl davranacaklarını bilmediklerini, yetişkinlere karşı saygılı olmadıklarını ifade ederler. Gerçekten de bazı çocuklar, oturup kalkmada, konuşmada, büyüklerin yanında nasıl davranmaları gerektiği konusunda ve arkadaşlarıyla ilişkilerinde saygı konularında sorun yaşamaktadır.

Bu tespitler herkes tarafından yapılmaktadır. Peki, bazı çocuk ve gençlerin böyle olmalarının sebebi ne? Kendileri mi bunu istiyorlar?

Televizyonun ve sosyal medyanın bu konuda etkisi en başta gelir. Bunların etkisinin önüne geçmek günümüzde çok zor. Dizilerdeki edep, terbiye, görgü kurallarına ve kültüre ters düşen davranışlar çocukları olumsuz etkilemektedir. Çocuklar, kazandıkları birçok davranışı okul öncesi dönemde edinirler. Bu durumda, anne babanın önemi artmaktadır.

Anne babalar, çocuklarının bazı davranışları konusunda şikâyetçi iseler, durup kendi eğitim yaklaşımlarını değerlendirmeleri gerekir. Aile içinde saygı davranışları, nezaket kuralları ve nezaketli konuşmalar ne kadar fazla ise çocuk bunları o kadar fazla öğrenir. Aile içindeki nezaket ve saygı, televizyonun, sosyal medyanın ve çevrenin etkisini de azaltacaktır.

Unutmayın, bir davranışı ancak siz yaşıyorsanız yani uyguluyorsanız çocuklarınıza da kazandırabilirsiniz. Anne babaların kendi aralarındaki konuşmalarda nezaketli olmaları ve birbirlerine saygılı davranmaları çocuklarına da yansıyacaktır.

Saygılı bir çocuk için, çocuğa neler öğretilmelidir? Nasıl davranılmalıdır?

Çocuklarınızı asla alaya almayın; yoksa o da başkasını alaya alacaktır. Hata yaptığınızda onlardan özür dileyin ki o da özür dilemeyi öğrensin. Ona sık sık teşekkür edin ki o da başkasına teşekkür etmeyi öğrensin. Öğreteceğiniz kuralları inandırarak öğretin, zorla değil. Saygı, nezaket, görgü kurallarını açık ve net olarak anlatın ve kendiniz de uygulayın.

Yaptığım bir araştırma sonucuna göre, sürekli herkesi tersleyen, argo kelimeler kullanan, arkadaşlarına sert davranan, özür dilemeyi bilmeyen, nezaket kurallarını uygulamayan çocukların bu durumlarının %90 oranında aileden kaynaklandığını gördüm.

Çocuklara saygıyı öğretme yolunda atılacak 5 adım:

1. İlk Neye Saygı Duyulacak: Çocuklarımıza ilk olarak, Allah’a, Rasûl’üne ve kitabına saygı duymayı öğretelim. Allah’ın emirlerine saygı duyan bir çocuk, saygıyı merkezinden öğrenmiş olur.
   
   
2. Saygıyı Önce Göstermek: Çocukların yanında eşler birbirleriyle tartışmaktan, saygısız ifadeler kullanmaktan son derece kaçınmalıdırlar. Babasının, annesine saygı duymadığını gören çocuk, annesini saygıdeğer bir kişi olarak kabul etmeyecek, babasının saygısızlığını bıraktığı yerden devam ettirecektir.
   
   
3. Saygı Herkese: Karşımızdaki kim olursa olsun, toplumdaki insanlara saygılı davrandığımız zaman, çocuğumuz da toplumdaki yerini saygıyla alacaktır.
   
   
4. Gıyabında Saygı: Çocuklarımızın yanında, sevmediğimiz biri için bile saygısız ifadeler kullanmayalım. Kullandığımız takdirde çocuğumuz saygıyı yüzeysel olarak algılayacaktır. İnsanların yüzlerine karşı samimiyetsiz bir saygı gösterecek, arkalarından ise saygıyı kaybedecektir. Bu ise ikiyüzlülüğün ahlak hâline gelmesine yol açar.
   
   
5. Çocuklarımızın Şahsına Saygı: Çocuklarımızın özel hayatlarına saygı duyalım. Onlara ait bir şeyi alırken izin isteyelim. Dolaplarını, defterlerini ondan habersiz bir şekilde karıştırmayalım. Odalarına girerken kapıyı tıklatalım. Böylece çocuğumuz anne babasının, kardeşlerinin ve diğer insanların özellerine karşı saygılı olmayı öğrenecektir. Birbirlerine karşı sınır olmayan ailelerde yetişen çocuklar, arkadaşlarının ve sevdiklerinin sınırlarına girerek, toplumun rahatsız olduğu bir kişi olmaktadırlar.