Kâğıt Baskıdan Dijitale: Somuncu Baba Dergisi

“Dergi hür tefekkürün kalesidir.” demişti Cemil Meriç “Bu Ülke” adlı kitabında. Gazeteler günün haberlerine değinir ve bunları değişik açılardan yorumlar; bu yüzden bir günlük ömrü vardır gazetelerin. Ya dergiler; dergiler öyle midir? Gazetenin aksine dergiler daha kalıcıdır. En azından yayımlandığı dönem içerisinde hayatiyetini sürdürürler. Birçok aydının duygu ve düşüncelerini iki kapak arasına alan dergiler fikriyatımıza ışık tutarlar.

Meraklısı için hayatın olmazsa olmazıdır dergiler. Sanat ve edebiyat meraklıları olarak dergilerin yeni sayılarına ulaşmak için her ayın ilk günlerini iple çekeriz hep. Onlar ki gönül dünyamızı (ilk)bahara döndürürler. Daralan ruhlarımıza inşirah neşvesi katarlar.

Kitaplarla dergiler birbirlerine rakip değildir. Aksine birbirini desteklerler. Fakat kitaplar tek bir sesin idraklere yansımasıdır. Oysa dergiler kolektif bir şuurun eseridirler. Bu yüzdendir ki çok sesli bir koro misalidir dergiler. Onların içinde nice renkli dünyalar saklıdır. Dergileri, gözümüzü ve gönlümüzü doyuran mükellef bir sofraya da benzetebiliriz.

Türkiye’de dergicilik hakikaten masraflı ve zahmetli bir uğraştır. Ülkemizde kültür, sanat ve edebiyat dergilerinin sayı olarak üçlü rakamları görmesi; yani uzun soluklu olması hiç de kolay değil. Çünkü ülkemizde dergicilik, bu işe meraklı kişilerin fedakârlıkları sayesinde belli bir noktaya gelebilmiştir. Dergilere ciddi bir okur ve kamu desteği de yoktur.

Türkiye’de son yıllarda çok sayıda dergi çıkarılıyor. Fakat bu dergilerin çoğu magazin içeriklidir.  Bu dergiler çok kere okunmak için değil, şöyle bir göz atmak için alınıyor. Ben o dergiler için harcanan kâğıtlara ve o kâğıtları elde etmek için kesilen güzelim ağaçlara yanıyorum. Kitapçı raflarında bu dergi kalabalığında faydalı dergiler de gözden ırak oluyor. Türkiye’de üniversiteler, eğitim kurumları, kamu ve özel kuruluşlar ile özel kişiler tarafından yayımlanan çok sayıda dergi bulunmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre ülkemizde halen 2500 civarında dergi ve gazete yayımlanmaktadır. Bu rakamın içine yerel gazete ve dergiler, süreli sektörel yayınlar da girmektedir. Bu çok büyük bir rakamdır.  Bu alanda dünyanın sayılı ülkelerinden biriyiz. Bu yayın organları günlük, haftalık, on beş günlük, aylık, iki aylık, üç aylık ve altı aylık periyotlarda yayın yapmaktadır. 1849’da yayımlanan Vakayi-i Tıbbiye isimli bir sağlık dergisi olduğunu biliyoruz. O günden bugüne kadar nice dergiler gelip geçmiştir yayın dünyasından. 1831-1993 yılları arasında 2525 gazete ve derginin yayımlandığı saptanmıştır. Bu rakama birçok yayın daha eklenmiştir.

Bazı dergiler vardır ki belli bir zaman sonra bağımlılık oluşturur insanda. İyi bir okuyucu, satın aldığı bu dergileri okuyunca çöpe atmaz; onların arşivini tutar. Bu aslında bir ilgi ve merak meselesidir. Bazıları da aldığı dergileri gazete karıştırır gibi şöyle bir gözden geçirerek elinden atar. O dergiler kısa zamanda içeriğinden faydalanılmadan zayi edilir.

Çok kıymetli bir dergi

Malatya’nın Darende ilçesinde uzun yıllardan beri Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Vakfı tarafından “Somuncu Baba” adında çok kıymetli bir dergi çıkarılıyor.

“Somuncu Baba” bir Allah dostu. Asıl adı Hamid Hamidüddin. 1331–1412 yıllarında yaşamış bir Hak âşığı.  Şeyh Hamid-i Veli’nin kabri Malatya’nın Darende ilçesinde Somuncu Baba Camii’nde bulunmaktadır. İşte Somuncu Baba dergisi de bu büyük zat etrafında kenetlenen Hak dostları tarafından 27 yıldan beri yayınlanmaktadır. Bu zengin içerikli dergi A. Şemsettin Ateş tarafından 27 sene evvel kurulmuştur. Derginin imtiyaz sahipliğini ve Genel Yayın Yönetmenliğini Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Vakfı adına Bekir Aydoğan yapmaktadır. Derginin Yazı İşleri Müdürü M. Hulusi Erdemir, Yayın Editörleri Musa Tektaş ve M. Nazmi Değirmenci her ay zorlu bir hazırlığa koyularak okuyuculara bir önceki sayıdan daha zengin muhtevalı bir dergi ulaştırabilmenin çetin ama keyifli mücadelesini vermektedir.

Somuncu Baba dergisi sadece dinî içerikli bir dergi değildir. İlim, kültür ve edebiyat alanında çok değerli yazı ve şiirlere de yer vermektedir bu güzide dergi. Farklı tasarımı ve boyutuyla, kullanılan kâğıdın kalitesiyle ve en önemlisi de içeriğiyle benzerlerine fark atmaktadır. Bu dergiyi alan okuyucu, bir ay boyunca onu elinden düşürememektedir. Bu derginin sayfalarında öyle yazılar yayınlanıyor ki insanın o yazıları defalarca okuyası geliyor. Zira bu (p)ak yazılar gönülden gönüle çelik kadar mukavemetli maneviyat köprüleri kuruyor.

Türkiye’de dergicilik yaparak köşe dönen insana rastlamak mümkün değildir. Hemen her dergi belli bir fedakârlık neticesinde vücut buluyor. İşte Somuncu Baba dergisi de zor şartlarda, büyük fedakârlıklar gösterilerek hazırlanıyor; hiçbir ticarî gaye güdülmüyor.

Maneviyat kokan Somuncu Baba dergisi çok şükür ki bu ay itibariyle 253. sayısına ulaşmış bulunmaktadır. Allah rızasından başka gayesi olmayan bu yayın, uzun ömür sürmeli bundan sonra da… Bu gülistan soldurulmamalı. İri güller yetişmeli bu aşk diyarında. Geleceğimizin inançlı ellerde yükselmesi ve nesillerin ıslahı için bu yayınlara olan ihtiyaç her geçen gün daha da artmaktadır. Bu dergiler selülozdan üretilen kâğıdı ebedileştirmektedir.

Anadolu’da çıkan bir derginin yüzlü sayıları görmesi sıkça rastlanan bir durum değildir. Üstelik Somuncu Baba’ya, derginin ötesinde aylık yayımlanan ortak kitap da diyebiliriz. Zira çoğu sayıları yüz sayfayı buluyor, bazıları da yüz sayfayı aşıyor; üstelik içeriğini bozmadan, kalitesini koruyarak gerçekleştiriyor bu üstün başarıyı. Bir de sıra dışı çocuk ve aile ilâvesi veriyor yanında. Derginin mizanpajcısından yazarına kadar herkes olağanüstü bir gayretle ve inançla her ay uzun ve yorucu bir maneviyat yolculuğuna çıkıyor.

Günümüzde e-dergicilik

Günümüzde internet kullanım alanının yaygınlaşması yayıncılığı da ciddi olarak etkilemektedir. Artık birçok gazete ve dergi internet üzerinden yayın yapmaktadır. Çünkü internet üzerinden yayın yapmanın hem maddî avantajları hem de ciddi kolaylıkları vardır. Üstelik dergiye ulaşacak insan sayısının çokluğu da önemli bir avantajdır.

Son yıllarda dünyada dijital ortamda yayın yapan dergi sayısında büyük bir artış gözleniyor. Türkiye'de de son dönemlerde e-dergiye büyük bir rağbet var. Birçok edebî mahfil, kurum ve kuruluş e-dergi çıkararak seslerini geniş kitlelere duyuruyor.

İslâmî ve insanî değerlerimizin geniş kitlelere anlatılmasını kendisine görev sayan Somuncu Baba dergisi tüm bu avantajları göz önünde bulundurarak Ocak 2022 tarihi itibariyle elektronik yayıncılığa geçiyor. Bundan sonra derginin kâğıt baskısı olmayacak. Sadece internet üzerinden PDF formatında yayımlanacak. Fakat bu durum, derginin içeriğinde herhangi bir değişikliğe ve olumsuzluğa sebep olmayacak. İlk sayıdan bugüne kadar nasıl gelmişse aynı kalitede ve titizlikte bundan sonra da yayımlanmaya devam edecek.

Daha önce (254 sayı boyunca) abone sistemiyle yayın hayatını sürdüren Somuncu Baba dergisi Ocak 2022 itibariyle okuyucularına ücretsiz olarak sunulacak. Dileyen, dergiyi PDF formatında indirecek, dileyen de internet portalı üzerinden okuyabilecektir.

Sırası gelmişken e-dergicilik üzerine birkaç kelâm etmeyi gerekli buluyorum. “Dijital Dergi” (e-dergi) kâğıda basılan yazılı materyal yerine, elektronik ortamda hazırlanmış yazı içeriklerini okuma imkânının olduğu bir yöntemdir. E-dergi elektronik ortamda ve genel ağda (internette) yayımlanan dergilerin ortak adıdır. “Online Dergi” diye de adlandırılmaktadır. Basılı kâğıt olmadığı için gidilen yere taşınma zorluğu da yoktur. Flash belleklere yüklenerek veya online ortamlarda rahatlıkla okunabilir. E-dergide sadece tıklayarak, dokunarak sayfa üzerinden dilediğiniz içeriğe erişebilirsiniz.

E-dergiler PDF formatında yayımlanabileceği gibi flash formatında da yayımlanabilir. Böyle bir yayını hazırlamak için öncelikle, asgari düzeyde web tabanlı bilgiye sahip bir grafik tasarımcısı ile birlikte çalışmak gerekiyor. Bu sanıldığı gibi herkesin yapabileceği bir iş değildir. Öte yandan normal dergiye basılacak formatın internete dönüştürülmesi için de bazı programlara ihtiyaç var. InDesign, Corel Draw, Photoshop gibi programlar derginin tasarlanmasında gerekli olan bazı uygulamalardır. Bu uygulamaları kullanarak e-dergileri hazırlamak ve yayımlamak mümkündür.

Diğer yandan tasarımlarınızı e-dergiye dönüştürmek için de başka bir sürece dâhil olmanız gerekmektedir. Dönüşümün gerçekleşmesi için, çıktısını iki türlü almanız mümkündür. Sayfaların her birinin JPG görüntüsü ya da PDF şeklinde olabilir. Başka sitelerde yayımlayacağınızda genellikle sizden PDF formatında talep edilecektir. Flash destekli eklentilerde ise farklı formatlarda hazırlamanız gerekebilir. Gönderim işlemi ile de başka okuyucular söz konusu içerikleri 7/24 zaman ve mekân sınırlaması olmaksızın istedikleri an görebileceklerdir.

E-dergi çevre dostu bir uygulamadır. Zira bu tür dergiler hazırlanırken ve geniş kitlelere sunulurken herhangi bir kâğıt kullanılmamakta ve kâğıdın hammaddesi olan ağaç kesilmemektedir. Bu da çevrenin korunmasında çok önemli bir etkendir.

İnsanoğlu müspet değişime ve gelişime karşı olmaktansa onun izinden gitmelidir. Günümüzde şartlar ve ihtiyaçlar düne nazaran çok değişmiştir. Bize düşen görev, bu yeni duruma ayak uydurarak sesimizi olabildiğince geniş kitlelere gür bir şekilde duyurabilmektir. Somuncu Baba ailesi de bunu yapıyor; değişen şartlara ve ihtiyaçlara uygun olarak e-dergiciliğe ilk adımını atıyor. Bu hususta daha önceden de ciddi tecrübelere sahipler. Zira Somuncu Baba dergisi ve onun birbirinden kıymetli "Çocuk" ve "Aile" ilâveleri kâğıt baskının yanında, uzun yıllardan beri internet ortamında PDF olarak da yayımlanmaktaydı. Dileyen okuyucular dergiyi bu mecradan okuyabilmekte; hatta bilgisayarına indirebilmekteydi.  Söz konusu okuyucular bundan sonra da aynı imkânlara sahip olacaktır.

Türkiye'de imanlı, ahlâklı ve idealist bir neslin yetişmesinde özne görevi gören Somuncu Baba dergisi ve onun birbirinden kıymetli ilâveleri bundan sonra sadece internetten yayımlanacak, kâğıt baskıları olmayacaktır.  Bu bizi hem sevindiriyor hem de üzüyor. Seviniyoruz; çünkü zengin içerikli dergiye her yerden rahatlıkla ulaşabileceğiz. Üzülüyoruz; çünkü her ay yolunu gözlediğimiz ve tiryakisi olduğumuz Somuncu Baba artık evimizin kapısını çalmayacak. Kütüphanelerimizin raflarında arz-ı endam etmeyecek. Buna da zamanla alışacağız.

Uzun vadede düşünürsek böylesi inşallah daha hayırlı olacak. Somuncu Baba dergisini ve eklerini bundan sonraki süreçte de büyük bir merakla ve heyecanla takip edeceğiz. Onlara hem bir okur hem de bir yazar olarak katkıda bulunmaya devam edeceğiz.  Kültürel hayatımızda büyük izler bırakan ve bundan sonra da bu izleri online olarak bırakmaya devam edecek olan dergimize bundan sonraki süreçte başarılar diliyorum. Hayırlı uğurlu olsun. Dijital yayıncılık sayesinde okur sayısı (okunurluğu) artsın inşallah.