ÖRGÜSÜNÜ BOZUP DURAN KADIN

Hayat düsturumuz Kur’ân, verilen sözlerin yerine getirilmesini anlatırken ipliğini eğirip ören ve örgüsünü bozan bir kadından bahseder:

“Ahidleştiğiniz zaman Allah'ın ahdini yerine getirin. Allah'ı kendinize kefil kılarak sağlama bağladığınız yeminleri bozmayın. Allah yaptıklarınızı şüphesiz bilir. Bir ümmetin diğerinden daha çok olmasından ötürü aranızdaki yeminleri bozarak, ipliğini iyice eğirip katladıktan sonra bozan kadın gibi olmayın. Allah onunla sizi dener. And olsun ki, ayrılığa düştüğünüz şeyleri size kıyâmet günü açıklar.”[1]

Âyette örnek verilen kadın, Mekke'de yaşamış olan ahmak bir kadındır. Her ne eğirip bükse kuvvetle büktükten sonra onu bozardı. Sabahtan akşama ve akşamdan sabaha kadar eğirip büktüğü ipler ve o iplerle ördükleri hep boşa giderdi. Yüce Allah, ahâli tarafından bilinen bu kadını örnek göstererek Allah’ın adını anarak yahut güzel sözlerle karşılıklı yapılan yemin, anlaşma, taahhütlerin bozulmamasını istemektedir. Allah’ı kefil göstererek pekiştirdiğiniz yeminleri bozmayın. İpliğini iyice eğirip katladıktan son­ra söküp bozan kadın gibi olmayın. Bir tarafta tekrar tekrar Allah adına söz veren, yemin eden sonra da sözünü tutmayan ve yeminini bozan kimse. Diğer tarafta eline aldığı ipliği iyice eğirip büken, sonra onu örgü yapan, ardından da bütün bu yaptıklarını bozan kadın. Her ikisi de özenle ve emekle bir işe yeltenmişler, ama işin sonunu getirememişler, yaptıklarının hayrını görememişler. İnsanlar, büyük emeklerle yaptığı işi bozan, sonra tekrar aynı işi yapmaya başlayan, sonra tekrar bozan ve bunu, gün boyu devam ettiren kimseye ahmak derler, onun yaptığını yadırgarlar, onun durumuna düşmek istemezler. İşte bir konuda söz verip, sözünü yeminlerle pekiştirdiği halde sözünü tutmayan; yeminini bozan, va’dinden cayan kimsenin durumu da tıpkı buna benzemektedir.

Rivâyet olunduğuna göre Mekke'de, Amr b. Ka'b b. Sa'd b. Teym b. Murre kızı Rayta diye bilinen ah­mak bir kadın vardı. Ve bu kadın, hep bu şekilde yapar, ipini eğirir, örer, ardından onu söküp bozardı. İşte bu benzetme onadır.[2] Kaynaklarda bu kadının variyetli bir aileye mensup olduğu ve evlilik çağı geldiği hâlde evlenemediği, sonra ilerleyen yaşında kendinden küçük bir delikanlıyla evlendiği, gencin onun malını elinden alıp ortada bıraktığı, bütün bu acılarla kadının aklını yitirdiği, çaresizlik içerisinde sürekli ip büküp örgü yapıp sonra da onu bozduğu anlatılır. Kur’ân, bu çarpıcı misâliyle bizlere kalıcı bir ders vermektedir: Kime karşı olursa olsun, verdiğiniz sözleri tutun; tutamayacağınız sözleri vermeyin. Allah adına planlayıp kurduğunuz şeyleri, şeytan ve bâtıl adına yıkmayın, boşa götürmeyin.

Şu sınav dünyasında hemcinsleriyle birlikte yaşamak zorunda olan insanın başkalarına ihtiyacı vardır. Onlarla alış veriş yapmaya, konuşup dertleşmeye, yardımlaşmaya ihtiyacı vardır. Bu süreçte insan, birilerine söz verir, güvence verir, va’dlerde bulunur, kefil olur, vekil-vasî olur. Bütün bu durumlarda insanın, tutarlı olması, sözünde durması, va’dini yerine getirmesi, insanlığının gereğidir. İnsanın yapması muhtemel sözleşmeleri üç grupta değerlendirebiliriz:

1.      Allah ile insanın yaptığı sözleşmeler: Yüce Allah’a karşı verdiğimiz sözler bu gruptadır. Ruhlar âleminde, Elest Bezm’inde verdiğimiz söz başta olmak üzere, her kelime-i tevhîdi söylediğimizde verdiğimiz sözler. O’nu yegâne Rab kabul edip O’na bağlı kalacağımıza, O’nun ölçüleri doğrultusunda hareket edeceğimize dair verdiğimiz sözler, öncelikle yerine getirilmesi gereken kulluk taahhüdleridir. Dolayısıyla “Müslümanım, elhamdülillah!” diyerek İslâm dairesine girmiş olan bir kimse, Yüce Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmayacağına, günde beş vakit namaz kılacağına, variyetli ise zekâtını vereceğine, Ramazan orucunu tutacağına, gücü yettiğinde hac ibâdetini yapacağına söz vermiş olur. Yine o, yeri geldiğinde Allah yolunda cihâd edeceğine, hayatı boyunca yiyecek-içecek-giyecek-evlilik-inaslara ve varlıklara karşı davranışlar gibi konularda helal-haram ölçülerine riâyet edeceğini, vefâtında mîrâsının Rabb’inin belirlediği ölçülere göre paylaşılacağını taahhüt etmiş olmaktadır. “Şu işim olursa, Allah için şu ibâdeti yapmak boynuma borç olsun.” şeklindeki adaklar da Rabb’imize karşı verdiğimiz sözler cümlesindendir.

Allah adına Yüce Allah’a ve yine O’nun adını anarak insanlara verilen sözler, Allah’ın ahdi/ahdüllah olarak isimlendirilmiş olup önemine ve yerine getirilmesinin gereğine dikkat çekilmiştir. Hz. Peygamber (s.a.v.)’e sağlığında yapılan bey’atler, vefâtından sonra ona getirilen salavât cümleleriyle, izinde gideceği/yolunda olacağına dair verilen sözler de Allah’ın ahdinin içerisindedir.

2.      Allah adına insanlarla yapılan sözleşmeler: Alışverişte, ziyâretleşmelerde ve diğer insânî ilişkilerde “yapacağım”, “edeceğim”, “geleceğim”, “vereceğim”, “getireceğim”, “ödeyeceğim” ve benzeri şekillerde verdiğimiz sözler yerine getirilmesi gereken sözlerdir.

3.      Allah adı anılmadan yapılan sözleşmeler: Müslümanların dışındaki kimselerle olan insânî ilişkilerde karşılıklı verilen sözler, velevki Allah adı anılmadan yapılmış olsun yerine getirilmelidir. Müslüman için söz senettir; bu sözün, Müslümana yahut Müslüman olmayana verilmesi arasında fark yoktur.

Müslüman, vefâ insanıdır; ahdine vefâ göstermeli, verdiği sözü tutmalıdır. Söz verirken, yapamayacağı şeyleri va’detmemeli; söz verdiği zaman da sözünü eri olmalıdır. Yeryüzündeki anlaşmazlıklar ve bozgunculukların temel sebebi vefâsızlık, sözünde durmamak, va’d ettiğini yerine getirmemek, sözünden ve va’dinden caymaktır. Müslüman, aile içerisinde aile fertlerine; günlük hayatta kendi arkadaşına; sosyal ve siyasal hayatta başkalarına verdiği sözü ne pahasına olursa olsun tutan kimsedir. Kur’ân-ı Kerim’de pek çok âyet bu konuya dikkatlerimizi çeker:

"Ey inananlar! Akidleri yerine getirin.”[3]

“Size verdiğim nimeti hatırlayın ve ahdimi yerine getirin ki, Ben de yerine getireyim; yalnızca Benden korkun.”[4]

“Hayır, öyle değil; ahdini yerine getiren ve günahtan sakınan bilsin ki, Allah sakınanları şüphesiz sever. Allah'ın ahdini ve yeminlerini az bir değere değişenlerin, işte onların, âhirette bir payları yoktur. Allah onlara kıyâmet günü hitap etmeyecek, onlara bakmayacak, onları temize çıkarmayacaktır. Elem verici azap onlar içindir.”[5]

“Verdiği bu sözden dönen, ancak kendi aleyhine dönmüş olur. Allah'a verdiği sözü yerine getirene, Allah büyük ecir verecektir.”[6]

Kur’ân, Yahudilerin putperest Araplara verdikleri sözü, onları dinlerinden dolayı hakir görerek yerine getirmediklerini ve bunda da bir sakınca görmediklerini anlatarak kınar:

“Kitap ehli arasında kantarla emânet bıraksan onu sana ödeyen ve bir lira emânet etsen, tepesine dikilmedikçe onu sana ödemeyen vardır. Bu, onların: ‘Kitapsızlara karşı üzerimize bir sorumluluk yoktur.’ demelerindendir. Onlar bile bile Allah'a karşı yalan söylemektedirler.”[7]

Kur’ân’ın bütün bu anlatımları, kime karşı olursa olsun verilen sözün yerine getirilmesinin gereğini ortaya koyar. İslâm tarihindeki şu çarpıcı örnek bu hususu en güzel şekilde açıklar: Hz. Muâviye ile Rum kralı arasında bir süreli anlaşma vardı. Sürenin sonuna doğru Muâviye onlara doğ­ru yürüdü. Sürenin bitiminde onların ülkelerine yakın olacak ve on­lar gâfil iken, hissettirmeksizin onlara hücum edecekti. Amr b. Abese ona dedi ki: “Allahu Ekber, Allah büyüktür, ey Muâviye, vefâkârlık var zulüm yok. Allah Rasûlü’nün şöyle buyurduğunu işittim: ‘Ki­min bir kavim ile arasında bir süre (anlaşma süresi) varsa süre bi­tinceye kadar bağı aslâ çözmesin.” Bu uyarı üzerine Muâviye orduyu geri çevirdi ve onu hoşnut etti.[8]

Örgüsünü sürekli bozan kadın misâlinden çıkarabileceğimiz mesajları şu şekilde özetleyebiliriz:

1.      Müslüman, vefâlı insandır. Verdiği sözü tutan, tutamayacağı sözü vermeyen kimsedir.

2.      Müslüman, bozucu ve yıkıcı değil; yapıcı ve onarıcı kimsedir; ifsatçı değil, ıslahçıdır; öldürmek için değil, yaşatmak için vardır. İslâm, ekili dikili arazilerin bile uzun süreli terk edilip bırakılmasına izin vermez. Onun için sahipsiz, işlenmeyen araziyi alır, ekip biçip değerlendirecek kimseye verir. “İhyâ-i mevât” denilen bu uygulama ile ölü araziler diriltilir ve toplumun hizmetine sunulur.

3.      Müslüman, planlı, programlı kişidir. Yapacağı hayırlı işin ön hazırlığını yapar, karar verip işe başladıktan sonra onu yarıda bırakmaz, yapılan işi bozup emekleri boşa götürmez.

4.      Müslüman, Rabb’ine, insanlara ve diğer varlıklara karşı vazifelerinde Yüce Allah’a karşı sorumludur. O, hep bu sorumluluk bilinciyle hareket eder. Vakit, eşya, ilim, imkân, makam-mansıp, itibar gibi nimetlerin kendisinde emânet olduğunu düşünür ve onları aslâ israf/ziyan etmez. O, hep hayır adamıdır. Hayır düşünür, hayır söyler, hayır işler. Başladığı hayırlı işlerin de sonunu getirir.