Türk Savunma Sanayii Tarihi (1834-2020) Dönemler ve Aktörler

Ötüken Neşriyat tarafından neşredilen ve Yasin Şehitoğlu-Enes Kurt’un hazırladığı “Türk Savunma Sanayii Tarihi (1834-2020) Dönemler ve Aktörler” başlıklı kitap 1834 öncesi Türk Savuma Sanayii’nin kısa bir izdüşümünü verdikten sonra günümüze kadar olan serüvenini anlatmaya çalışmış.

Kitapta Türk Savunma Sanayii Tarihi Dönemselleştirme Çalışması, 1834-2020 Türk Savunma Sanayii İşletmeleri ve Envanter ve Dönemlendirme Araştırması olmak üzere üç ana başlık bulunuyor.

2017’de savunma sanayisi üzerine çalışmaya karar verdiklerini belirten yazarlar Türkiye’nin savunma sanayisinde gösterdiği ilerleme ile ilgili az sayıda eser verilmiş, bu alanın tarihi bir incelemeye tabi tutulmasına bir ihtiyaç olduğunu gördükleri için böyle bir çalışma içine girdiklerini de özellikle ifade etmişler.

Hafıza inşası oluşturma amacı da güdülen bu eser, Türk giri­şimcilerinin gayret ettikleri takdirde ulaşacakları başarıların tarihsel an­lamda bazı örneklerini sunmaktadır. Devlet girişimlerinin baskın olduğu bu endüstride, özel girişimlerin de ortaya çıkmaya başladığı bir ortam­da, girişimcilere ve onların hayatlarına da ayrıca yer verilmiş. 1834 yılın­dan günümüze kadar yılları kendi içinde dönemlendirerek, dönemin kendine özgü şartlarına uygun bir şekilde isimlendirilmiş. Gerek Osmanlı gerekse Cumhuriyet Dönemi’nde yer alan işletmeler incelenerek savun­ma sanayimizin gelişimi gözler önüne serilmeye çalışılmış. Diğer taraftan edinilen bulguları özetlemek amacıyla detaylı bir envanter listesi de oluş­turulmuş. Bu listede işletmelerin adı, açılış-kapanış tarihi, yeri (merkezi), sermaye bilgileri, bulunduğu alt sektörü, faaliyetleri ve ihracat bilgilerini özet hâlinde sunulmuş. Bütün bu bilgiler ve bulgular ışığında Türk Savun­ma Sanayii’nin derinlemesine bir değerlendirmesi de yapılmış.

Araştırmalarını üç nokta üzerine yoğunlaştırdıklarını belirten yazarlar bunları Türk Savunma Sanayii Tarihi üzerine bir dönemselleştirme, Türk Savunma Sanayii’nin stratejik aktörlerinin tespiti ve aktörlerin ilişkilerini bütün­cül olarak gözlemleyebileceğiz bir envanter çalışması şeklinde ifade etmişler. Yazarlar eserin hazırlanması sırasında yapılan araştırmaları nasıl yaptıkları sorusunu da şu şekilde cevaplamaya çalışmışlar:

“Buhar makinesi teknolojisinin sanayimize entegrasyonundan itibaren günümüze kadar gelen 132 adet işletmeye ait verilerden yararlandık. Kaynakçada da görebileceğiniz işletme ve girişimcilerle ilgili kitap, tez, makale, gazete arşivleri, kanun maddelerini detaylı bir şekilde taradık. Yeni kurulan bazı işletmeler için internet kaynaklarını da inceledik. Ek olarak, Birinci Dünya Savaşı, İkinci Dünya Savaşı, Osmanlı-Rus Savaşı, İstiklal Savaşı ve Cumhuriyet’in ilk yılları sırasındaki gelişmeler için Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri’nden ve ATASE arşivlerinden faydalandık. Yeri gelmişken belirtmek isteriz ki; eklerde göreceğiniz bazı belgeler bu vesileyle ilk kez bir çalışmada sunulmaktadır.

Verilerden elde ettiğimiz bulgular neticesinde ortaya çıkan envanteri sektör temsilcileri ile yapılan yüz yüze mülakatlarla tekrar inceledik. İncelediğimiz savunma sanayii işletmelerini, endüstri gelişiminin daha net gözlemlenebilmesi için ‘Alt Sektör Kategorisi’ çerçevesinde ele aldık.  Envanter listesini, SSM’nin yayınladığı raporları esas alınarak oluşturduk. Elde edilen bulgular doğrultusunda çalışmanın kapsamına yönelik bilgi eksikliği bulunan işletmeler ile elektronik posta veya telefon yoluyla tekrar iletişime geçtik. Tüm bu aşamalardan geçen ve kendisi ile ilgili yeterli bilgiye ulaşılan işletmeleri listeye dâhil ettik.

Dönemselleştirmelere ait belirlemeleri yaparken endüstri koşullarına bağlı kaldık. Her ne kadar çalışmanın analiz düzeyi mikro yaklaşıma sahip olsa da dönemlendirmelerin kırılım noktalarının ve süreçlerin tespitinde makro yaklaşımdan da faydalandık.  Ek olarak belirtmek gerekir ki, 1980 yılı öncesi yurt içi karşılama oranlarına ulaşamadığımız için sektörde bulunan ana aktörlerin söylemleri, işletmelerin ortaklık ve üretim durumları ve devletin sektör üzerindeki tasarrufları göz önünde bulundurulmaya çalışılmıştır. Envanter listesi, işletmelerin açılış (eğer gerçekleşti ise kapanış) yıllarını, yerlerini, sermaye yapılarını (devlet/özel), faaliyet gösterdikleri savunma sanayii alt sektörünü, buna bağlı olarak temel faaliyet alanını ve ihracatta bulunup bulunmadığını içermektedir.”

Ötüken Neşriyat

Tel: (0212) 251 03 50