HER DEM TAZE BEYİTLER

Her Dem Taze Beyitler Vedat Ali Tok’un uzun yıllardan beri yaptığı berceste beyitlerin açıklamasından oluşan bir kitap. Yazarın daha önce de “Bercesteler Arasında” ismiyle benzer bir çalışması vardı. 278 sayfadan oluşan eser, Akıl Fikir Yayınları’ndan çıktı. Çalışmada, Necâtî, Ahmet Paşa, Muhibbî, Fuzûlî, Bâkî, Zâtî, Taşlıcalı Yahyâ, Nâbî, Şeyh Gâlib, Koca Râgıb Paşa, Şemseddin Sivâsî, Necip Fâzıl, Mehmet Âkif, Ziya Paşa, Yahya Kemal, Faruk Nafiz gibi birçok şairin beyitlerine yer veriliyor. Sahibi belli olan bu mısralardan başka, kimin dile getirdiği belli olmayan Lâedrî beyitler de kitaptaki yerini alıyor.

            Yazar, aşk ile başlıyor söze ve aşkla, şevkle anlatıyor bize kâinatın mayası olan sevgiyi ve muhabbeti. Önce Fuzûlî’nin meşhur mısralarından damıtıyor sevgiyi, aşkı:

                        Aşk imiş her ne var âlemde

                        İlim bir kîl ü kâl imiş ancak

            Peki, aynı zamanda âlim bir şahsiyet olan Fuzûlî, nasıl olur da ilmi boş konuşmadan ibaret görür? Bu soruya cevap sadedinde TOK, uzun uzun anlatıyor bize Fuzûlî’nin meramını. Eğer aşk yoksa ilim tek başına insanı kurtaramaz. Rıza düşüncesi yoksa öğrenme ancak dedikodudan ibarettir.

            Fuzûlî’nin aşk ateşi bu beyitle bitmiyor elbet, daha pek çok şiire konu oluyor. Kerbelâ’nın yakıcı güneşi, sıcak çölü ile kavrulan ve kanlı gözyaşları ile kâğıtlara dökülen mısralar, önce Fuzûlî’yi, sonra bu mısraları okuyanların yüreğini yakıyor. Daha sonra şairin yanan yüreği, gam meclisinde bir neye dönüşüyor ve bu ney, ilâhî sırları açıklıyor.

Aşk nedir o halde? Bugünün materyalist ve felsefî bakış açısı ile bulandırdığımız, toprağın altına gömüp nefessiz bıraktığımız şey midir? Yoksa muhabbetin kaynağı olan Yaratıcı’dan ötürü duyduğumuz karşılıksız ve aşkın (transcendental) his midir? Yazar, kitabın pek çok yerinde aşka değiniyor, ama bir yer var ki sanki her şeyi özetliyor: “ ‘...ve aşk…’ diyebileceğimiz bir cümle kurmak hadsizliktir. Çünkü aşkı tarifte sınır yoktur.

Eser, insanın kendini bilmesi, keşfetmesi üzerine tefekküre çağırıyor bizi. Nahif sabah rüzgârının açtığı kapıdan içeri davet ediyor ve edebiyat bahçesinin türlü türlü çiçeklerini gösteriyor bize. Hatta göstermekle kalmıyor, kokularını duyuruyor. Beyitler arasında gezinirken her şeyi hissettiriyor, klasik edebiyatın dayandığı geleneğin, kültürün gücünü, ihtişamını, rengini, güzelliğini…

Beyitlerin izahını yaparken, merhamete, insafa, doğruya, iyiye ve bunun gibi daha pek çok güzel haslete yönlendiriyor. Kitap, ne kadar tecrübeli olursa olsun, tüm edebiyat öğretmenlerine, öğrencileri ile paylaşabilecekleri güzel anekdotlar içeriyor. Okuyanların kendilerine düstur edinebilecekleri birçok hakikat ve nasihat de satırlar arasında yerini almakta…

Yazar, her bir bercesteyi açıklarken, beyitlerin sahibi olan şairler hakkında kısa ve öz bilgiler veriyor. Ayrıca, tarihimize ait kesitlerden de bahsederek okuyucunun ufkunu açıyor. Özellikle sultan şairlerin seçkin beyitlerini açıklarken, padişahların dönemleri hakkında bizleri aydınlatıyor. TOK, Divan Edebiyatı şairlerinin yanı sıra, Mehmet Âkif, Yahya Kemal, Faruk Nafiz ve Erdem Beyazıt gibi Cumhuriyet Dönemi şairlerini; Seyrânî gibi halk şairlerini de eserine konuk etmiş. Böylece sadece klasik kültüre değil, yeni edebiyat ve halk edebiyatı sahalarına da vakıf olduğunu göstermiş oluyor. Bir bercesteyi açıklarken, başka şairlerin şiirlerini de örnek göstermiş, onlar üzerinde de yorumlar yapmıştır. Böylelikle, şerhi yapılan beyitlerin sayısı yüzü aşmıştır. Buna ek olarak açıklamalardaki nükteler, anlatılan kısa hikâyeler, hem beyitin hem de izahının zihne daha kolay yerleşmesini sağlamaktadır. Yazar ayrıca beyit açıklamalarını Divan Edebiyatının temel kaynaklarından olan Kur’ân-ı Kerîm ve hadislerle güçlendirmiş. Tüm bu özellikleriyle eser, şerh çalışmalarına bir katkı olarak karşımıza çıkmış oluyor.

Öğrenmenin yaşı yoktur, diyor; her yaştan her kesimi bu eseri okumaya ve bu güzellikleri öğrenmeye davet ediyoruz. Divan Edebiyatını, özellikle yeni nesle sevdirme ve ulaştırma adına önemli rol oynadığını düşündüğümüz bu eseri hazırlayan Vedat Ali TOK Hocamıza teşekkürlerimizi sunuyor; bu eserin de TOK’un diğer çalışmaları ile beraber hoş bir sadâ bırakmasını temenni ediyoruz.