YÜKSEK MİMAR-MÜHENDİS ŞERİF ALİ AKKURT

SOMUNCU BABA KÜLLİYESİ’NE HİZMET EDEN BİR GÜZEL İNSAN:

YÜKSEK MİMAR-MÜHENDİS ŞERİF ALİ AKKURT

Darende Şeyh Hamid-i Velî Camii ve Külliyesi mimarî yapısıyla gören herkesin ilgi odağı olmaktadır. 14. yy erenlerinden Şeyh Hâmid-i Velî Hazretleri’nin kabr-i şerifinin bulunduğu bu güzel mekân, evlatları tarafından asırlardır korunmuş ve hizmetleri yürütülmüştür. 1945 yılından 1987 yılına kadar bizzat Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Hazretleri’nin omuzlarındaki bu görev o tarihten itibaren H. Hamideddin Ateş Efendi’ye intikal eder.  1991 yılından sonra kapsamlı bir yenileme projesiyle her yıl yeni bir gelişme ile daimi ilerleme kaydedilmektedir.

Mimarî tecrübelerini yıllardır gönüllü olarak paylaşan ve hizmet etmekten şeref duyan gönül insanı Şerif Ali Akkurt Bey, 20 Haziran 2021 tarihinde âhirete göç eyledi. Geride 60 yıllık hizmet ve güzel hatıralar bıraktı. Öncelikle öz geçmişini bir hatırlayalım:

 

1932 yılında Isparta’nın Keçiborlu ilçesine bağlı Eber Köyünde doğar. İlkokulu Keçiborlu merkez ilkokulunda okur. İlkokulu bitirdikten sonra 3 yıl halıcılıkta çalışır. Daha sonra parasız yatılı sınavını kazanır. 1954 senesinde İstanbul Güzel Sanatlar Akademisine kayıt yaptırır.  Bir ay sonra İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık bölümünü kazanarak oraya geçiş yapar. 1959’da buradan mezun olur. 1960’ta yedek subay olarak askere gider. Kur’ada Sivas çıkar. Askerlik vazifesi sırasında inşaatı yarım kalan Sivas sebze hâline mesai saatleri dışında mimarlığını yaparak tamamlar. Şehrin imar çalışması ve yapılanmasında bir takım çalışmalara katkı sunmaya çalışır. Şehrin o günlerdeki en modern binalarından birisi olan ve bugün hala kullanılan Kent Otel’in projesini hazırlar. O sırada tanıdığı mimar Yücel Sarı Bey, Şerif Ali Bey’i Darende’ye getirir ve Hulûsi Efendi ile tanıştırır.

 

Somuncu Baba Camii’nin önündeki havuzun projesine mimar Yücel Sarı başlamıştır. Daha sonra Şerif Ali Bey konuya müdâhil olur. Yücel Bey yeni mezun olduğunda 8 yıllık mimar olan Şerif Ali Bey’in tecrübelerinden istifade ederek havuz projesini yan desteklerle kuvvetlendirir. O projede kontrol amaçlı katkılarda bulunur.

Şeyh Abdurrahmân-ı Erzincanî Camii'nin yeniden yapım aşamasıyla ilgili şöyle bir hatıra nakledilmektedir:

 “Yıkılmaya yüz tutmuş taş-kerpiç binanın tavanındaki ağaçlar da zaman zaman kırılmakta, tehlike arz etmektedir. Hulûsi Efendi Hazretleri Mimar Yücel Sarı'dan bir teknik rapor ister. O da caminin ibadete açık kalmasının cemâate tehlike oluşturabileceği kanaatine varır. Ancak rapor tanzimi için iki mühendisin imzasına ihtiyaç vardır. Hulûsi Efendi Hazretleri bir teknik adam daha bulmasın ister. Yücel Bey, Sivas Belediyesinde mühendis olarak çalışmaktadır. 1960 yılında Yedek Subay olarak Sivas'ta bulunan Yüksek Mimar-Mühendis Şerif Ali Akkurt'u Yücel Bey Darende'ye getirir. Hulûsi Efendi Hazretleri’ni ziyâret ederler. Sonra Balaban'a gidip mevcut camii üzerinde teknik incelemelerde bulunurlar. İki mühendisin imzasıyla, ibadete açık kalmaması gerektiği, çökebileceğini ifade eden bir rapor tanzim edilir. Cami ibadete kapatılır. Bir hafta sonra Cuma vaktinde camii kendiliğinden yıkılır. Tabii bu girişim ile aynı zamanda Hulûsi Efendi Hazretleri büyük bir felâketi de önlemiştir.”

 Şerif Ali Bey’den bir proje istenir. O da Hulûsi Efendi ile istişâre ederek arzusu doğrultusunda çok güzel, değişik mimarîde bir proje hazırlar.

Hulûsi Efendi ile proje hakkında konuşup istişârelerde bulunur. Görüşme sırasında caminin mimarîsinin etkileyici bir üsluba sahip olması ve yapısal olarak da İslâmî bir takım simgeleri taşıması gerektiğini işaret eden Hulûsi Efendi (k.s.) bir çizim örneğiyle, yani yönlendirmesiyle şiir gibi bir doğuş ile projeyi hazırlar. Yücel Bey de bir proje hazırlamıştır. Dernek karar verecektir. 5 ay kadar bir süre geçer. Dernekteki arkadaşlar karar veremeyince Hulûsi Efendi’ye sorarlar; oda, “Benim gönlüm Ali Bey’in projesinden yanadır.” buyurur. Şerif Ali Bey, herhangi bir ücret talip etmez ama hazırladığı projenin eksiksiz olarak uygulanmasını ister, onlarda kabul eder.

 Mimarîsi farklı olduğu için caminin yapımı sırasında değişik yorumlamalara maruz kalmıştır; Şerif Ali Bey, o günlerdeki bir hatırasını şöyle naklediyor:

“Darende’ye gidecektim, yer ayırttım ve vakit erkendi, otobüsün şoförüyle konuşunca camiinin nasıl olduğunu sordum. Şoför ‘Kiliseye benziyor.’ dedi. ‘Hiç kiliseye gittin mi?’ diye sordum. ‘Hayır, gitmedim.’ dedi. ‘Nereden biliyorsun kiliseye benzediğini. Ben daha önce kiliseye gittim, hatta kilisede namaz bile kıldım.’ deyip ekledim. ‘Ben oranın mimarıyım.’ Şoför söylediklerinden dolayı özür diledi. ‘Özür dilemene gerek yok.’ dedim. Çünkü mühim olan onun şekli değil fonksiyonun neye hizmet ettiğini bilmek lazım. İçeriğinin insanlara ne hissettirdiğini bilmek lazım.” 

 

Balaban Abdurrahman Erzincanî Camii hakkındaki görüşlerini şöyle beyan eder: 

“Esas olarak İslâm’ın 5 şartını simgeler. Beşgen oluşu mimarî yapılarda ilktir. Beşgen, dikdörtgen kare gibi motifleri vardır. Minarede aynı şekilde İslâm’ın beş şartını, altı köşesi imanın altı şartını simgeler. Selçuklu eserlerine benzer, kubbe kullanılmamış farklı bir çatı ile kapatılmıştır. Pencere çok olmamasına rağmen projede güneş ışığı direk yansımıyor. Işık içeri endirekt olarak tavandan yansıyarak içeri girer. Mekân bir bütündür ve içinde kolon yoktur. Duvarlar yukarıya doğru açılır. Projede esas olan hacmi iyi değerlendirmektir.”

Görenlerin meraklarını gidermek için gezmeden geçemediği caminin, 50 yıl önce yapıldığını öğrenenlerin hayreti ise bir kat daha artıyor. Mimarîsi bazı üniversitelerde ders konusu olarak da okutulan cami, bağrında konuk ettiği Somuncu Baba’nın kayınpederi Şeyh Abdurrahman Erzincanî Hazretleri’nin haşmetini, Somuncu Baba’nın hanımı Necmiye Sultan’ın zarâfetini yansıtmaya devam ediyor.

Hulûsi Efendi’nin evinin mimarlığını da Şerif Ali Bey yapar. Darende İmam Hatip Lisesinin projesi tip projedir, ancak uygulama esnasında birçok teknik hizmette bulunur. Şu anki Darende Hulûsi Efendi Yatılı Hafızlık Kur’an Kursu’nun mimarî projesi ve uygulaması da Şerif Ali Bey’in teknik destekleriyle olur. 

Şerif Ali Bey, mimarî proje ve uygulamalarında yapının, devrin çizgilerini aksettirmesi gerektiği kanaatiyle mimarî uygulamalarda bulunur; asrın yapısı olması gerektiğini savunur.

Darende/Aşağıulupınar’daki (Setrek) camiinin projesini çizer, başlangıcını yapar ama daha sonra projeyi bırakır. Çünkü projenin dışına çıkılmıştır. Oradaki örtü semboldür ve çok güzel bir projedir. Kâbe’nin dışarıdan örtüsünü simgelemektedir. Proje aynen uygulanmış olsaydı sembol çok daha iyi anlaşılırdı.

Suudi Arabistan’da 7 yıl kalır. Cidde’de bir cami inşaatında hazırladığı projeyi uygular. Hulûsi Efendi’nin daveti üzerine tekrar Türkiye’ye döner.

Şerif Ali Bey, vakıf hizmetleri hakkında şu tespitlerde bulunur:

“Vakfın yaptığı her iş güzel, çünkü Darende’ye hizmet ediyor. Aynı zamanda dışarıya da hizmet ediyor. Vakfın öğrenciye, eğitime dolayısıyla insana hizmet etmesi çok önemlidir. Çok güzel bir hastane yaptırdılar. Hastaneyi yaptırmakla bitmiyor. İçerisine değişik cihazlar lazım, doktoru lazım. Bunların olması için hep vakıf öncü oluyor. Vakıf ilk başladığı güne göre şu anda daha güçlü ve daha çok yere ulaşabiliyor. Hulûsi Efendi küçük yardımlarla büyük ve sağlam bir medeniyet kurmuştur.

Darende’de gelişen inanç turizmidir. Vakıf bu konuda çok iyi çalışıyor. Darende’yi çok seviyorum. Aşkın olduğu yerde kıskançlık olur.”

Yıllar önce Hulûsi Efendi’yle başlayan dostluğunu, gönüllülük esasıyla yaşının verdiği olgunluk ve tecrübesini H. Hamideddin Ateş Efendi’nin liderliğindeki vakıf hizmetlerinde de paylaşır. Özellikle 1991 yılından itibaren yapılan restorasyon projesi, külliye içindeki orta camii ve yeni camii projelerinde bu gerçeği bariz bir şekilde ortaya koyar.

“Bu muhteşem eserin mimarı kimdir?” diye kendine soranlara, “Resmî ve görünen mimarı benim ama buranın mânevî mimarı Hamideddin Efendi’dir.” diyecek kadar tevâzu ehlidir.

2013 yılında Somuncu Baba Külliyesi Yeni Camii bölümünün inşaatı tamamlanırken kendisiyle gerçekleştirilen bir söyleşide bu cami için şu tesbitlerini dillendirir:

“1960 senesinde askerlik için Sivas’a geldim. Sivas’ta Mimar Yücel Sarı ile tanıştım. Mimar Yücel Sarı Darende’ye gelmemi, burada bazı işler yaptığını, onları görmemi istedi. Beraberce buraya geldik. Osman Hulûsi Efendi Hazretleri ile tanıştık. O zaman burada dernek başkanı idi. Bu tanışmadan sonra işlere başladık. Bu caminin arkasında türbenin üst tarafında bir kaya vardı. Parça parça dökülüp türbeye zarar veriyordu. Tabi şimdi yok oldu, temizlendi. Bu geçen yıllar arasında güzel işler yapıldı.

1990 yılında bu camimin restorasyonu konu oldu. Hulûsi Efendi Hazretleri vefat etmişti, Hamideddin Efendi vakıf başkanı olmuştu. Hamideddin Efendi ile restorasyon safahâtında beraber hareket ettik. Türbe kısmı yetmeyince ilâve camiyi yapma durumunda kaldık. İlâve cami dikkat edilirse üç kemerlidir. 3-5 nisbeti kullanılmıştır. 3-5 nisbeti biliyorsunuz altın bölüm denilen iyi bir bölümdür. İyi bir nisbettir. Birinci ilâve cami yetmeyince ikinci ilâveyi (Yeni Camiyi) yapıyoruz. İkinci ilâvede 5-3-5 kemeri ile tamamlayarak mimarî dengeyi sağlamış oluyoruz. Bizim yaptığımız cami dış görünüşü itibariyle klasik gibi görünüyorsa da içi tamamen moderndir. İç bölümü de sekizgen üzerine taksim edilmiştir. Tavan buna göre yapılmıştır. Tavandan ışık endirekt olarak alınmaktadır. Işığın kaynağını görmez, sadece yansımış ışığı almış oluyoruz. Dikkat edilirse pencereler de kemerde küçültülmüştür. Çünkü güneyden, doğudan ve batıdan gelen ışık çok kuvvetlidir. Cemâati rahatsız edeceğinden ışık azaltılmıştır. Direk ışık cami cemâatini rahatsız eder. İçine, iç dünyasına dönmek isteyen insan ışığı çok istemez.  Loş bir ışık ister. O zaman iç dünyasına ışık döndürür. Kuvvetli ışık ruhu dış mekâna çevireceğinden biz burada huzme bir ışık istiyoruz. O bakımdan endirekt ışık kullandırma hedeflenmiştir. Onun için tavan mekân olarak da kademelerle yükseltilmiştir. Tabii bu aynı zamanda mânevî bir yükselmeyi temsil eder. İnsanlar çünkü hep yükselmek ister. İçerde veya dışarda, maddî veya mânevî bu fark etmiyor.

Buranın esas fonksiyonu, ziyâretçilerin türbeyi ziyâret etmeleridir. Camilerde genelde girişler kıblenin aksinden yani tersinden olur. Burada kıble ciheti açık, tersi kayalıktır. Oradan giriş imkânı olmadığı için kıble tarafından giriş trafiği zorlaştırır. Onun için yeni camide sağda ve solda 4 metre merdivenle girişi sağladık. Caminin ana mekâna girişini arkadan sağladık. Bu suretle cemâat trafiğini rahatlatmış olduk.

Osman Hulûsi Efendi’nin vefatından sonra vakıf yönetimini Hamideddin Efendi devraldı. Bu dönemde önce 1. ilâveyi yaptık. Buralar tanzim edilince 1. ilâve cami de yetmedi. Bu defe 2. ilâveyi yapıyoruz. Toplamda kapalı mekânda 5.000, açık mekânla 10.000’e kadar çıkabilecek. Yani toplam cemâat kapasitesi 10.000 kişiye kadar çıkabilecek.  Bu da yetmezse bir daha ilâve yapılır. Bu iyinin sonu yok. İlâve edilir, tekrar ilâve edilir. Tahmin ediyorum yetmez. Çünkü burası ben başladığım zaman küçük bir mekândı. 10x10 yani 100 metrekarelik bir yerdi. Şimdi aşağı yukarı 5.000 kişilik bir yer dediğimize göre 2500-3000 metrekaredir. Bu iş çok enteresandır. Burası mânevî bir yapıdır. Mânevî bir yapıda ilişkiler hiçbir zaman maddî bir şekilde değildir. İç âlemde bu irtibat sağlanır. Bu iş bir gönül sahibi ile mimarın mânevî ilişkisidir. Bunların arasındaki mânevî bir bağla bu iş hâlledilir. Yani bunlar mânevî olarak birbirine irtibatlıdır. Gönül bağı ile bağlıdır. Hiçbir zaman maddî bir bağ ile çözemezsiniz. Kânûnî Sultan Süleyman olmasaydı Mimar Sinan olmazdı; Süleymâniye de olmazdı, Selîmiye de olmazdı. Osman Hulûsi Efendi olmasa Balaban (Şeyh Abdurrahman Erzincânî) Camii olmazdı. Hamideddin Efendi olmasaydı bu ilâve camiler ve külliye olmazdı. İşin özü budur.”

Yüksek Mimar Şerif Ali Akkurt ile H. Hamideddin Ateş Efendi’nin gönül ve dostluk bağı her daim en üst seviyede devam eder. Yaşlı olmasına rağmen son yıllarda bile birkaç kez Darende’ye ziyârete gelen Şerif Ali Bey’i Hamideddin Efendi de İstanbul’da evinde ziyâret eder. Zaman zaman bir araya gelerek 60 yıllık dostluğun gerektiği vefayı gösterir.

15 Haziran 2021 tarihinde Covid-19 teşhisiyle Şerif Ali Bey Hamideddin Efendi’nin talimatıyla İstanbul’da özel bir hastaneye yatırılır. Vakıftan gönüllü arkadaşlar yıllardır ilgilendikleri gibi hastane sürecinde de yanında olurlar. 18 Haziran 2021 Cuma günü İstanbul’dan ziyârete gelen emekli il Müftüsü Süleyman Aktaş’a Hamideddin Efendi; “Müftü Bey, Şerif Ali Akkurt Bey hastanede yatıyor. Allah bilir ama yolculuk yakın görünüyor. Emr-i Hak vâki olursa cenâze namazı ve defin işlemeleriyle ilgilenirsiniz.” der. 19 Haziran 2021 Cumartesi günü İstanbul Çavuşbaşı Kabristanından bir mezar yeri tahsisi yaptırılır. 20 Haziran 2021 Pazar günü gece 02.00 de Şerif Ali Bey emâneti Hakk’a teslim eder. Aynı gün saat 10.00 da mimarlığını yaptığı Darende Şeyh Hamid-i Velî/Somuncu Baba Camii’nde vefat salâsı okunur. Öğle namazından sonra İstanbul/Çavuşbaşı Camii’nde kılınan cenâze namazına Somuncu Baba’ya gönül veren çok sayıda dost iştirak eder. Duâlarla hatimlerle defnedilir. Ardında isminden her zaman güzellikle bahsedilecek eserler bırakarak bu fânî dünyadan göç eder. Allah rahmet eylesin.

Musa TEKTAŞ

Yazar