KEŞKE, PEYGAMBERİ DOST TUTSAYDIM..

Mekke dönemi... İslâm’ın ilk yılları...

Mekke müşriklerinden Ukbe b. Ebû Muayt, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in sohbet meclisine merakından dolayı sıkça gelir, onu dinlerdi. Bir gün Rasûlullah Efendimiz’i ziyâfete davet etmiş, o da gelmiş, İslâm’a giriş vizesi olan, “Şehâdet kelimesini getirmedikçe senin yemeğini yemeyeceğim.” demişti. Ukbe de Rasûlullah’ın hatırı için şehâdet kelimesini söylemek suretiyle iman etmiş ve Müslüman olmuştu. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz onun yemeğini yemişti. Ukbe’nin en yakın arkadaşı müşrik Ubey b. Halef onun Müslüman olduğunu duyunca yanına gelmiş, “Sapıttın Ey Ukbe!” demiş ve onu, Müslümanlığı kabul etmesinden dolayı kınamıştı. Ukbe de, “Hayır, sapıtmadım, fakat Muhammed evimde ‘Eğer Müslüman olmazsan yemeğini yemem.’ dediği için utandım da dilimle onun istediği kelime-i şehâdeti söyleyiverdim.” demişti. Bunun üzerine Ubey, “Sen gidip Muhammed’in ensesine vurarak ona hakâret etmedikçe asla seni bağışlamam.” demişti. O da arkadaşı Ubey b. Halef’in hatırı için Rasûlullah’ı yalnız iken rast getirmiş ve onun dediklerini yaparak küfür bataklığına geri dönmüştü. Bu olay üzerine aşağıdaki şu ayet inmişti:[1]

 “İşte o gün gerçek egemenlik Rahmân’ındır ve o gün inkârcılar için çok zor bir gün olacaktır. O gün, (dünyada iken) haktan sapmış kişi ellerini ısırarak şöyle diyecek: ‘Keşke peygamberle birlikte aynı yolda olsaydım! Eyvah! Keşke falancayı kendime dost edinmeseydim! Meğer bana uyarıcı mesaj geldikten sonra, o dost bildiğim kişi bu mesajdan beni saptırmış!’ İşte şeytan insanı (böyle) çaresizlik içinde yapayalnız bırakır.”[2]

Acaba Ukbe ve Ubey’in sonu nasıl olmuştu? Ukbe, Bedir Savaşı’nda tutsak edilmiş ve Hz. Ali (r.a.) tarafından boynu vurulmuş, Ubey ise, Uhud Savaşı'nda aldığı yaradan dolayı Mekke’ye dönüş yolunda cehennemi boylamıştı.

 Kur’an-ı Kerim’in isimlerinden birisi “tezkire/hatırlatma”dır.[3] Bu hatırlatmadan kasıt, Kur’an’ın ilâhî mesajının topyekûn bütün insanlığa duyurulmasıdır. Herkes ilâhî bilgiye muttalî olduktan sonra, hidâyet ve dalâlet, iman ve küfür neticesinde neyi kazanıp neyi kaybedeceğini öğrenir. Böylece sorumluluk çağına erişmiş olan her olgun insan, dünya hayatında Rabb’ine yol tutanların cennete; O’ndan yüz çevirenlerin de cehenneme gideceklerini bilir. Hayatını da ona göre yaşar. Kur’an-ı Kerim, şimdiden bu dünya hayatında kim ne yaparsa, âhirette onunla karşılaşacağını her türlü anlatım tarzını kullanarak anlatır. Başa gelecek olayları sanki başa gelmiş gibi anlatmak suretiyle uyarısını yapar. Amaç insanoğlunun Rabb’ini bulması ve hidâyet yolunu seçerek kurtuluşa erişmesini sağlamasıdır. İnsan bu kurtuluş yolunu seçebilecek irâdeye sahiptir. İrâde, mümkün olan iki şeyden birisini tercih etmektir. Bu potansiyel güç insana verilmiştir.

Dünya ve âhirette gerçek hâkimiyet âlemlerin Rabb’i olan Yüce Allah’a aittir. Kimse O’nun egemenliğine ortak olamaz. Ortaklığa kalkışan ve bu uğurda insanları ifsat eden hakîkat inkârcıları için kıyâmet günü çok zorlu geçecektir. Hakîkatin bekçileri olan bizler, Rabb’imizin bu uyarısını hikmetle ve güzel bir öğütle anlatmak zorundayız. Her insanda hakîkatin kapısını çalma istidadı vardır. En azından kapıya getirip bırakmak bizim görevimizdir. İnkârcı insan ya kapıyı çalar ya da yüz çevirir. Her ikisi de onun hakkıdır. O gün haktan sapmış ve kendine zulmetmiş kişinin ellerini ısıracağından bahsedilir. Beden diliyle elleri ısırmak ya da elleri dizlere vurmak, pişmanlık alâmetidir. Aynı zamanda yalnız kalmanın vereceği bir çaresizliktir.

İnanç konusunda insan kendisine nasıl zulmeder? Kur’an’a göre Yüce Allah’a ortak koşmak en büyük zulümdür.[4] İnsanlar bu zulmü işlemekle Yüce Allah’ın hakkı olan ulûhiyet makamını gasp etmeye cür’et etmiş olurlar. Bunun adı, şirktir. Dinî anlamda şirk, Allah’ın ortağı olduğunu kabul etmek, Allah’tan başkasına tanrısal nitelikler atfetmek ve O’ndan başkasına ibâdet etmektir. Bu da Yüce Allah’ın dışındaki herhangi bir varlığa ulûhiyet vermektir. Şirkin bu çeşidine “şirk-i istiklâl” denilir. Birbirinden bağımsız ve ayrı ayrı işleri gören iki ilahın varlığına inanmak…

İşte âyetin iniş sebebinden anladığımız kadarıyla müşrik Ubey b. Halef, arkadaşı Ukbe b. Muayt’ı İslâm’a girdiği için tehdit etmiştir. İmanın ne demek olduğunu iyi kavrayamayan ya da imanı, henüz bilgi ve şuur düzeyine erişmemiş olan Ukbe, arkadaşının tesirinde kalarak irtidâd emiştir. İrtidâd, dinden dönme, mürted de dinden dönen kimseye verilen isimdir. Böylece Ukbe, arkadaşının tesirinde kalarak İslâm’dan tekrar şirk inancına dönmüştür.

Bilindiği gibi, şirkin psikolojik nedenlerinden birisi çıkar ilişkisini kaybetme kaygısı ve korkusudur. Şahsiyeti gelişmemiş olan insanlar, belirli bir varlık üzerinde saygı ve ibâdetini toplamakla kalmaz, görüş ve kişisel yararlarına göre birini bırakıp diğerine tapabilir. İşte Allah’a ortak koşanın hedefi, sırf bencilliğine dayalı olarak kişisel yararlarını gerçekleştirmektir. Artık o kimsenin mâbûdu tek değildir, birinden diğerine geçebildiği varlıklar kadar çoktur. Allah’a şirk koşan bir kimse, insanı yücelten ahlâkî erdemleri tanımaz. Böyle bir insan nasıl ki, iki yüzlülük ve fırsatçılık için iman etmişse şimdi de sırf çıkar ve bencilliği yüzünden Yüce Allah’a ortak koşar. Çünkü gitgide, müşrik insanın ruh dünyasında çıkar ve yarar ilişkisi itiyat/alışkanlık haline gelmiştir. Allah’tan başkasına boyun eğicilik inancı olan şirk, bir şahsiyetsizlik, yalancı dostluk ve güven temelinden yoksunluktur. İnanç açısından çift tabiatlı diyebileceğimiz müşrik insan, tam bir şahsiyet travması yaşar. Hesap günü geldiği zaman Kur’an’ın uyarısına kulak vermeyen müşrikler nedâmet duyacak ve Ukbe gibiler, “Keşke peygamberle birlikte aynı yolda olsaydım, keşke Ubey b. Halef gibi kimseleri dost kabul etmeseydim.” diyecek... “Bana uyarıcı mesaj geldikten sonra dost bildiğim Ubey bu mesajdan beni saptırmış.” diyecek... Ubey gibi müşrikler şeytanın yaranı oldukları için aynı görevi üslenmekte, insanları Allah’ın yolundan saptırmaktadırlar. Bu bağlamda Kur’an Allah’tan başka varlıklara tapmaya çağıran kimselere de insan şeytanları demektedir.[5] İnsan, ister görünmeyen, isterse görünün şeytana uyarak Yüce Allah’a ortak koşsun, sonuç değişmez, yarın kıyâmet gününde bu şeytanlar onu yapayalnız bırakıp kaçacaklardır. O gün Yüce Allah’ın hükmü yerine getirilince şeytan kendisine tâbi olanlara şöyle diyecektir: “Şüphesiz Allah size gerçek bir vaatte bulunmuştu; ben de size bir söz verdim ama yalancı çıktım. Aslında benim sizi zorlayacak gücüm yoktu; benim yaptığım size çağrıda bulunmaktan ibaretti, siz de benim çağrıma uydunuz. O hâlde beni kınamayın, kendinizi kınayın. Ne ben sizi kurtarabilirim ne de siz beni kurtarabilirsiniz. Ben daha önce, beni Allah’a ortak koşmanızı kabul etmemiştim.” Doğrusu zalimler için elem verici bir azap vardır.”[6]

Sonuç olarak, Kur’an-ı Kerim, kıyâmet günü olacakları, “olmuş gibi” bugünden anlatıyor. Bu bir uyarı, hatırlatmadır. Son pişmanlık fayda vermeyecektir. ‘Keşke’ler yaşanmadan, bugün aklımızı başımıza almalı ve ilâhî irâdenin sesine kulak vermeliyiz. Kurtuluş, Kur’an ve sünnetin ilkelerine tutunmaktır. Öyle bir arkadaş seçelim ki, bu arkadaş, bizim hem dünya ve hem de âhiret hayatında kurtuluşumuza vesile olsun. Çünkü insanı Allah yolundan engelleyen tuzaklardan birisi de “kötü arkadaş” olduğu unutulmamalıdır.