TASAVVUF TERTEMİZ BİR YOLDUR

Tasavvuf velilerin yolu olduğu için kar gibi temiz bir yoldur ki asla leke kabul etmez. Onda leke olduğunu zannedenler elmas ile cam parçasını ayırt edemeyen kimselerdir. Günümüzde dine düşmanlık etmeyi kendilerine şiar edinmiş bazı kesimler, bir takım sahte şeyhleri öne sürerek her fırsatta tasavvuf ve tarikatlara saldırmayı kendilerine vazife biliyorlar. Şeyh olmadıkları hâlde kendilerini şeyh olarak lanse eden kimselerin yanlışlarını tasavvufa yüklemek insaflı ve tutarlı bir yaklaşım değildir. Bir misalle bu yaklaşımın tutarsızlığını ortaya koymaya çalışırsak şöyle diyebiliriz: Faraza Müseyleme gibi sahte peygamberler ortaya çıkmış diye, kimsenin nübüvvet müessesini karalamaya hakkı var mıdır? Ya da imitasyon bilezik satan bir pazarcıya kuyumcu demek ne kadar doğrudur?

Hiç kimse sahte bir altını bile bile satın almak istemez. Taklit olanın değersiz olduğunu, hakikisinin yerini tutmayacağını aklı başında olan herkes idrak eder. İnsanlar, gerçek altınlarının arasına sahtelerini karıştırmak istemezler. Hiç kimse de gerçek altınla sahtesini aynı kefeye koyup tartmaz. Fakat bazı medya kuruluşları sahte mutasavvıfları tarikat lideri olarak topluma lanse ederek, sahte ile gerçeğini aynı kefeye koyuyorlar. Toplumun yüz akı olan mürşidlerimizi, muhterem şeyh efendilerimizi sanki onlarla aynı kategorideymiş gibi gösteriyorlar. Bu tavırlarının altında büyük bir hinlik yatmaktadır.   

Şu bir hakikattir ki birçok güzel şeyin sahtesi olduğu gibi şeyhin de sahtesi olabilir. Bazen kaliteli bir ürünün otuz çeşit taklidinin çıktığını görürsünüz. Bunların kimisi orijinaline çok benzerken, kimisi de daha az benzer. Burada benzerliğin fazla olması, az olmasından daha problemli ve tehlikeli bir durumdur. Çünkü az benzeyeni orijinalinden ayırmak kolay iken, iyi taklit edilmiş olanı ayırmak ise gayet zordur. İkisini birbirinden ayırma konumunda olan kimselerin neyi aradıkları konusunda yeterli bilgileri de yoksa yanılmaları kaçınılmaz olacaktır.

Tasavvufun adını kullanarak bu temiz yolu kötü nefsani dürtülerine âlet eden kimselerin ortaya çıkmasındaki sebeplere inmek gerekir. Neden bu istismarcı tipler toplumda ilgi görmektedir? Nasıl belirli bir taraftar kitlesine ulaşmışlardır? Bu gibi durumların ortaya çıkmasında, toplumun genel ilmî ve irfanî seviyesinin düşük olmasının payı ne kadardır? İnsanımız neden bu kadar kolay aldanabilmektedir?

Gerçek ve sahte olanı ayırmak ancak ilim ile olur, irfan ile olur. Toplum muteber ve muhterem tasavvufî hareketlerle, istismarcıları ayıramıyorsa bundan o toplumun ilmî ve ahlakî seviyesinin istenen bir noktada olmadığı anlaşılır. Bir toplumda sahih bilginin yani ilmin konumu o toplumdaki bir barometre gibidir. Ne zaman ki toplumun bilinç ve bilgi seviyesi düşmüştür, o zaman bu durumdan toplumdaki tasavvufî hayat da payını almıştır. Daha açık bir ifadeyle ne zaman ki ilmin yerini cehalet alır, âlimlerin yerine zalimler başköşeye oturtulursa işte o zaman diğer alandaki bozulmalar gibi tasavvuftaki bozulma da patlak vermeye başlar. Zira ilme, irfana değer vermeyen; âlime, arife hürmet göstermeyen toplumların iflah olması mümkün değildir.

Bir toplumda dini yaşantı düzeyi genel itibari ile aşağılara inmiş ve iman tahkiki seviyeye çıkamayıp taklidi seviyede kalmış ise, bu durum o toplumun gerçek ile sahte olanı birbirinden ayırabilecek feraset düzeyine uzak olduğunu gösterir. Bir toplumun takvalı yaşama ve dinî hassasiyetlere sahip olma vasfı ile iyiyi ve kötüyü birbirinden ayırma kabiliyeti düz orantılıdır. Demek ki feraseti olmayan bir dindarlık gerçek bir dindarlık değildir. Peki, ama günümüzdeki gibi mürebbisi televizyon veya internet olan bir toplum, hangi ferasetle doğruyu yanlıştan ayıracaktır?

Bilinçli ve sistematik bir şekilde din ile olan bağları koparılarak dünyevileştirilmeye çalışılan toplumlarda din adına ancak bir cahillikten söz edilebilir. İlahi olan ile bağı olmayan insanların onunla ilgili sahih bilgilere veya esaslı kanaatlere sahip olmaları da düşünülemez. Bırakın esaslı kanaatleri, temel dini bilgilerle ilgili yapılan halk röportajları seyredildiğinde durumun vahameti daha da iyi anlaşılacaktır.

Sahih dini bilginin yaygın olmadığı yerlerde ise hurafe ve bidatlar yaygınlaşır. Hurafe bidatlarla bu derece içli dışlı olan insanların gerçek kalp tabiplerine değil de mukallitlere itibar etmeleri kaçınılmaz olur. Ünlü filozof Descartes kendi toplumundaki bu eksikliği görmüş ve şöyle çarpıcı bir tespit yapmıştır: “...Müsrifler cömertlerden daha fazla itibardadır; hakikaten dindarlıkta taassup gösteren namuslu kimseler de mürailerle hurafeperestler kadar dindar şöhreti kazanamıyorlar.”[1] Durum maalesef ki bizim toplumumuzda da pek farklı değildir.

Gerçek tasavvuf ve deforme olmuş yapıları birbirinden ayırt edebilmemiz için bu alanda yapılan ilmi çalışmalardan da mutlaka yararlanmakta fayda vardır. Sahte bir bakışa, keramet satan bir duruşa, birtakım pozlara veya tatlı sözlere aldanan ve avlanan nice insanlar vardır. Nitekim sahte şeyhin tuzakları çeşit çeşittir. Merhum Necip Fazıl Kısakürek bu konuda çarpıcı bir tespit yapar. Şöyle der Üstad: “Hâlbuki bizde, Allah’ın yakınlık dairesi içine aldığı dostlarına ait kıymet ve büyüklük şartlarının ne olduğunu bilmeyenler, saf bir bakışa, bön bir duruşa, keramet satıcı bir edaya, bir anda hemencecik meftun olup, bütün tenkit hislerini, mizana tatbik şuurlarını ve müşahede selametlerini kaybeder, burunları halkalı vahşi kabileler halkı gibi, şeyhlerini veya şeyh sandıklarını bir(tabut) dairesi içine alırlar ve çok defa bilmeksizin şeriat bentlerini yıkıp mukaddes ölçü ve bendleri taşıra, taşıra, Uhud Dağı büyüklüğünde bir put imal etmeye doğru giderler.”[2]

Ülkemiz ölçeğinde düşünecek olursak, istismarcıların çoğalmasının nedenlerinden birisi de tasavvuf ve tarikat faaliyetlerine getirilen bazı sınırlandırmalardır. Yakın tarihimizde, uzun yıllar boyunca tasavvufî zümreler baskı altında tutulduğu için, şeffaf olması gereken bu yapı açıktan faaliyetlerini yürütemedi ve şeffaflığını kaybetti. Bu konuda Prof. Dr. Süleyman Uludağ şöyle der: “Ama baskı olmasa, yasak olmasa hür bir ortamda bu tarikat ve tasavvuf faaliyetleri daha sağlıklı ve güven verici olarak gelişirdi. Ama devletin baskısı ve yasak milleti ikiyüzlülüğe alıştırdı. Yasaklandığı sürece milletin bunlara ilgisi de hele bu na-ehil şeyhlere olan ilgisi de arttı.”[3]

Bu konuda Prof. Dr. Mustafa Kara, 1960 ve 1970’li yıllarda tasavvufî ihtiyaçların karşılanma imkânının azaldığını söyledikten sonra bu dönem için şunları söylemektedir: “Karanlık dönemde kulaktan dolma bilgilerle yetişenler ve Post’a oturanlar çoğalmaya başladı. Gerçek mürşidlerin yanında ‘aktör’ mürşidler piyasayı kapladı. Bunların bir kısmı cezbeli ve yetersiz, bir grubu mukallit ve muhalif, bir kısmı beceriksiz ve cahil, bir bölümü de yeterli fakat maddeye ve şöhrete düşkündü. Yaratılış itibariyle mistik bir muhtevaya sahip olan insanlarımız, derin bir araştırma ve inceleme yapmadan bu kimselere kapıldılar, kapılandılar. Kanunen yasak ve gizli oluşu bu riskli davranışı mecburi hale getiriyordu. Tekke psikolojisine ihtiyaç duyan insanlar gerçek ‘pınar’larla karşılaşmayınca bu ‘tuzlu’ ve ‘kirli’ sularda susuzluğunu gidermeye çalıştı.”[4]

Henüz kemal seviyesine ulaşmadıkları halde kemalât iddia eden bu gibi ham kişilerin tasavvuf adına yaptıkları çığırtkanlıklara da aldanmamak gerekir. Büyükler demişlerdir ki; “Malı kaliteli olan esnafın malını satmak için bağırıp çağırmaya ihtiyacı yoktur.” Yani tasavvuf ile reklam birbirleri ile asla bağdaşmayan iki olgudur. Mürşid-i kâmiller hal ehlidirler, kimseye kendilerini reklam yaptırma gereği duymazlar. İrşad vazifelerini tevazu ve mahviyet hali ile yaparlarken insanları kendilerine değil, Hakka davet ederler. Onlar varlıklarından geçmiş, nefsin kirlerinden arınmış tertemiz kimselerdir. Darendeli Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi (k.s.); “Varlığından boşal kim yokluğa erişesin, / Sözünü söyle gerçek Hulûsî'nin dili ol.” derken bu yolda varlık iddia edenlerin fena makamına erişemeyeceğini ifade etmiştir.