SEVDİĞİNİ HATIRDA TUT UNUTMA!

Hulûsî her bâr yâdın olup yâr

Kur gizli pâzâr yârın unutma

           
            (Hulûsi her zaman yârini hatırla, gizli pazar kur, yârin unutma.)

            Hulûsi Efendi (k.s.) bu beytinde “Dışın halkla olsa bile içini Hak’tan gafil eyleme.” diyor…

Beyitteki bazı kelimeler, bütünlük içinde düşünüldüğü zaman, bunların ustalıkla seçilmiş olduğu anlaşılıyor. Özellikle pazar ve yarın kelimeleri iki anlamda kullanılmıştır ki buna söz sanatlarında tevriye denilmektedir. Şöyle ki; pazar kelimesi bir şeylerin alınıp satıldığı yer demektir; fakat asıl pazar, kıyamet koptuğu ve insanların sorguya çekildikleri zamandır; çünkü orada insanın bir ömür boyu gerçek ve mecaz anlamıyla ne alıp ne sattığından sorumlu olacağı, hesaba çekileceği ve terazide tartılacağı zamandır. İkinci olarak da yarın unutma sözü ile Osman Hulûsi Efendi (k.s.) hem gelecek zamanı yani kıyameti hem de sevdiğini unutma demek istemektedir. 

            İnsan, kalabalıklar içine girdiği zaman, özellikle halkın içinde bulunduğu zaman dünyanın hay u huyu ile uğraşırken gaflete düşer. Peki, gaflet nedir? Gaflet, bir şeyi hafıza zayıflığı ya da dikkatsizlik sebebiyle terk etmek, ihmal etmek, uyanık bulunmamak manasındadır. Bu kelime aynı zamanda bolluk ve refah içinde olmak anlamına da geliyor. Gaflet, nefsin arzusuna uymaktır. Bir şeyden gaflet etmek ise, o şeyi hatırına getirmemek demektir.

            Kur’an-ı Kerim’de gafilin tanımı A’raf Suresi’nin 179. Ayetinde şöyle yapılıyor: “And olsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan, gözleri olup da bunlarla görmeyen, kulakları olup da bunlarla işitmeyen birçoklarını cehennem için var ettik. İşte bunlar hayvanlar gibi, hatta daha da aşağıdadırlar. İşte bunlar gafillerin ta kendileridir.”

            Buna göre gafil, kendisine Allah’tan başkasını yâr edinmiş kimse olarak tarif ediliyor. Nahl Suresi’nde ise (106, 107, 108. ayetler) bu durumun sebebi şöyle açıklanıyor:

            “Kalbi imanla dolu olduğu halde zorlanan kimse hariç, inandıktan sonra Allah’ı inkâr eden ve böylece göğsünü küfre açanlara Allah’tan gazap iner ve onlar için büyük bir azap vardır.

            Bu, onların dünya hayatını sevip ahirete tercih etmelerinden ve Allah’ın kâfirler topluluğunu asla doğru yola iletmeyeceğindendir.

            İşte onlar, Allah’ın; kalplerini, kulaklarını ve gözlerini mühürlediği kimselerdir. İşte onlar gafillerin ta kendileridir.”

            O halde insanın sürekli gaflet içinde bulunması tehlikeli bir haldir. Bu tehlikeden kurtulmanın yolu ise hemen tevbe etmek olmalı… Peki nasıl tevbe?

            Mevlânâ tevbe hususunda diyor ki: “Bir günah işlersin; o günahı işledikten sonra belki aklın başına gelir, mü’min olduğunu hatırlar, yaptığın o kötü fiile “Estağfirullah!” diyerek kendince tevbe edersin.  Hâlbuki kişi, Hazret-i Ali’nin (r.a.) buyurduğu vech ile: “Cenâb-ı Hakk’ı unutmadan günah işlemişsen o günahı işlemeden evvel çok daha ağır başka bir günah işledin, demektir. Bu da Allah’ı unutmaktır. Cenab-ı Hakk’ı unuttuktan sonra yaptığın hataya tevbe edersin ‘Estağfirullah!’ dersin de o unutmanın ve gafletin günahı için istiğfar etmeyi aklından dahi geçirmezsin. Böyle gafletle yaptığın tevbe için ve estağfirullah için bir daha ‘Estağfirullah!’ de, yeniden tevbe et.”

            Herkesin tevbesi de bulunduğu hâle göre değişiyor demek ki…

            Tevbe hâllerini daha iyi anlamak için Mevlânâ ile Şems arasında geçen şu konuşmaya bakalım bir de:

   Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî, mutad olan vech ile medresedeki dersini tamamladıktan sonra talebeleri ve sevenleriyle beraber halkın arasında, çarşı pazarda hâl ve hatır sorarak, müşkül çözerek ve muhabbet saçarak evlerine gidiyorlarmış. Tam bu esnada kendisine ezel âleminde âşinâ kılınan Hazret-i Şems karşısına çıkıvermiş. Bu cezbeli ve cazibeli zâtın Mevlânâ’nın atının önüne dikilerek duruşu ve Mevlânâ’nın cemâline bakışı etrafındakilerin de dikkatini celbetmiş. Şems Hazretleri şerareler saçan nazarlarıyla Mevlânâ’ya hitaben:

“Size bir sorum var, cevabını isterim.” demiş ve hemen akabinde “Hz. Peygamber mi büyüktür yoksa Bâyezîd-i Bestâmî mi?” diye sormuş.

Bu soru halk arasında kısa bir süre var olan sessizliği bozmuş. İnsanlar öfkelenerek homurdanmaya başlamışlar; fakat Mevlânâ Hazretleri’nin sükûneti halka da sirayet etmiş ki, cevabı beklemeye koyulmuşlar.

Mevlânâ: “Tabii ki Hazret-i Fahr-i Âlem kıyaslanmayacak kadar üstündür, Bâyezîd-i Bestâmî O’nun onurlu ümmetinden bir velîdir.” buyurmuşlar.

Bunun üzerine Hazret-i Şems-i Tebrizî “Madem öyle, o hâlde cübbemin altında O’ndan gayrı yoktur.” demiş ve “Ya Rabbi, senin rahmet ve marifetini, izin ver bütün kullarına aşikâr edeyim.” diye ilan etmiş de Hazret-i Peygamber (s.a.v.) niçin ‘Ben, günde en az yetmiş kere estağfirullah derim.’ diye buyurmuş? Hazret-i Bâyezîd için ümmetin velîlerinden diyorsun, herhangi bir mü’min bile yalan söylemezken velî kulların elbette yalan söylemediği aşikârdır. Pekâlâ, bu durumu nasıl izah edersin?” diyerek sualine cevap istemiş.

O anda herkes âdeta nefeslerini tutmuş ve bu acayip soru karşısında Mevlânâ Hazretlerinin nasıl bir cevap vereceğini şaşkınlık içerisinde, merakla beklemişler.

Mevlânâ, gönülleri fetheden ve müşkülleri halleden o muazzam cevabı şöyle vermiş: “Küçük bir kapta kaplar dolar ve nihayetinde taşar o da Cenâb-ı Hakk’ın tecellîleri ile doldu ve taştı ve bu gark olma sebebi ile böyle sözler sarf etti. Kendince doğru söyledi, amma Hazret-i Fahr-i Âlem ki o zât-ı âlînin kulluk derecesini bizce izah etmek asla mümkün değildir. Lâkin o; sahili, kıyısı, sınırı ihata edilemeyecek derecede büyük bir umman, bir okyanustur. Öyle muazzam celâl ve cemâl tecellîlerine her an mazhar olmakta idi ki kemal-i hayretle bu tecellîler karşısında: “Ya Rabbî, en büyük tecellîne mazhar kıldın, sen celâl ve cemâl sahibi Hazret-i Allah’ımsın!” derken hemen akabinde diğer tecellîlerin fevkinde muazzam hâllere şahit olduğunda “Allah’ım, deminki hayranlığımdan istiğfar ederim; estağfirullah... Beni daha büyük bir tecelliye mazhar kıldın.” diyerek hayret makamındaki terakkisi hep böyle devam ettiğinden bir makamdan bir makama uruc ederken “estağfirullah estağfirullah estağfirullah” zikri ile mahbubunu zikretme mertebesinde idi. Ondaki istiğfar günahlarına değil; her an kemalâtın terakkisi ile bir evvelki makamından ayrılışına ve yükselişine istiğfardır...”

            Şimdi beyte dönelim: Osman Hulûsi Efendi (k.s.), beyitte yâd ve unutma kelimelerini özellikle bir arada kullanıyor. Bir şey devamlı hatırda tutulursa, o, asla unutulmaz. Özellikle unutmamamız gereken ise elbette bizi yaratan, bize merhamet eden, kâinatı emrimize veren, bizi yarattıklarının efendisi olarak gören, her şeyden önce bizi muhatap kabul buyuran sonsuz kudret sahibi, arzın ve semanın hâkimi Cenab-ı Allah’tır.
            Birçoğumuz, ne yazık ki dünya telaşıyla, gönlümüzü Yâr’in yerine başka şeylerle dolduruyoruz. Fakat büyük mutasavvıfların hallerine, menkıbelerine bakıldığı zaman onların hiçbir zaman Hak’tan gafil olmadıklarını, her an Allahu Teâlâ ile oldukları anlaşılıyor. Zaten kemal mertebesine gelen insanlar, gündelik hayatlarını aksatmadan diğer insanlar gibi sürdürür, çalışır, ticaret yapar, yorulur, yatar, dinlenir; fakat bu hayatın içinde de Hulûsi Efendi (k.s.)’nin tabiriyle, gizli pazar kurar ve asla Yârini unutmazlar. Hatta onlardan bazıları der ki: Dışım da Hak’la, içim de... Yani içimde ne varsa dışıma da hâkim olan odur.