KÜNDEKÂRÎ USTASI İBRAHİM YILDIZ İLE KÜNDEKÂRÎ SANATI

ÖZGEÇMİŞ

 İbrahim Yıldız 1967 yılında Konya’da dünyaya geldi. 3. kuşak olarak ailesinin devam ettirdiği baba mesleği olan ahşap işleriyle çocukluk yıllarında tanıştı. Geometrik ahşap parçalarıyla oynayarak kündekârî sanatını küçük yaşlarda ruhuna sindirdi. 15 yaşından itibaren babasının yanında çırak olarak mesleğe başladı. Ağabeyi ve yeğenleriyle Hamle Kündekârî firmasını genişletti. Yurtiçi ve yurtdışında bir çok cami ve dini yapıya kapı ve ahşap işçiliğiyle eserler yaptı. Halen Konya’da mesleğini icra etmektedir.

Geleneksel sanatların dallarından olan ahşap sanatları ile yakınlığınız nasıl başladı?

Ahşap işlerine dededen toruna 3. kuşak olarak devam ediyoruz. 1967 yılında Hamle Kündekârî firmamız kurulmuş olup, eskiden beri cami işleriyle ilgileniyoruz. Aile mesleği olarak minber, mihrap, kürsü, cami kapısı imalatı yapıyoruz. Çocukluk yıllarından itibaren adeta geometrik kesilmiş ahşap parçalarla oynayarak büyüdük.

Ahşap oyma/işleme ve kündekârî sanatında ustalık kazanmak için hangi süreçlerden geçmek gerekiyor?

Ahşap işleme/kündekârî ustası olabilmek için önce ahşabı sevmek gerekiyor. Hatta erken yaşta iyi bir ustanın yanında çırak olarak işe başlamak lazım. Uzun yıllar ustanın ve ahşabın kahrını çektikten sonra önce kalfa sonra ustalık olgunluğuna erişilir. Ahşabı terbiye ederken bir yandan da kendi nefsini terbiye emiş olur. Çünkü sabır olmadan ahşapta usta olunmaz. Bunlara katlanamayan da iyi usta olamaz.

Kündekârî sanatı deyince genel çerçevede nasıl tarif edilebilir?

 Kündekâri farsça bir kelimedir. Lügatte, rutûbet ve sıcağa dayanıklı, sert ve kıymetli tahtaların, özellikle elma, ceviz ve armut ağaçlarından kesilmiş düzgün küçük parçaların, geometrik bir desen meydana getirecek biçimde ve kopup düşmesine imkân olmayacak şekilde birindeki dişlerin diğerinde açılan yuvalara geçirilmesi sûretiyle yapılan, genellikle kapı, pencere, dolap kanatları, kürsü ve mihrap gibi mîmârî unsurlarda kullanılan ince marangozluk işleri olarak tarif edilir. Ahşap ustaları arasında tutma kapma, geçme anlamlarına gelir. Güreşte kündeye getirme vardır. İyi güreşçi rakibi kurtulamayacağı pozisyona sokar. İşte onun gibi kündekârî parçaların hapsini bir araya getiren ayrışmasını engelleyen, bir arada tutan çivisiz ve tutkalsız çakma tekniği olarak ifade edilir.

Kündekârî sanatının tarihi eserlerde uygulamaları ve örnekleri hakkında neler söylersiniz?

Tarihi eserlere 1200’lü yıllarda geniş kalas üzerinde geometrik oyma şeklinde başlayan örneklere rastlanır. Kalasların çatlamasıyla kalas üzerine çıta çakılarak geometrik oyma devam ettirilmiştir. Bu teknikte de deforme görülünce günümüzdeki kündekârî tekniğinin birkaç katı büyüklükte geniş tablalı seyrek motifli olan uygulamalar başlamıştır. Daha sonra bu yöntem çıtaların ve tablaların küçültülerek daha yoğun motiflerle bezenerek 14. yy. başları itibariyle başlayıp 16 yy. da zirve yapmıştır.

 Ecdadımız Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde daha çok ne tür eserlerde bu sanatı icra etmişlerdir? Kündekârî daha çok saraylarda dolap kapakları, camilerde pencere kepenkleri ve kapılarında uygulanmıştır. Nadiren ahşap minberler de yapılmıştır. Konya Alaaddin Camii, Beyşehir Eşrefoğlu Camii ve Bursa Ulu Camii minberlerinde örnekleri mevcuttur.

Geometrik desenler kündekârî sanatında simgesel hatırlatmalarda nelere vurgu yapılmaktadır? Bizim bildiğimiz kadarıyla kapının yüzeyindeki tablaların adedi 99 adet olarak esma-i hüsnayı simgeler. 33 tablalı teşbih eder gibi birkaç detay vardır. Rakamsal değerler ve kâinatın simgesel anlatılarını tasvir eden motiflerden bahsedilir.

Yapılan eserlerde ağaç türlerine göre bir tercih yapılmakta mıdır?

Ceviz ağacından yapılan kündekâri kapılar 700 yıldır ayaktadır. Ceviz yapısı itibariyle sert olup dayanıklı bir ağaç türü olduğu için tercih edilmiştir. Günümüzde meşe, Amerikan ceviz, maun, kestane gibi kerestelerden istifade edilmektedir.

Usta ellerden çıkan eserler estetik açıdan nasıl bir görünümü arz etmektedir?

Gerçek ustaların elinden çıkan her yeni eser bir öncekinden kaliteli olur. Ustalık anlayışında olabilecek en üst nokta hedeflenir ki, bir sonraki usta o noktayı geçme eğilimi göstersin. Bu arada sanatı bozmadan elinden gelenin en iyisini yaparak güzel bir eser meydana koyamaya çalışır.

Sergilenmesi ve korunması açısından ahşap oyma eserlere rağbet nasıldır?

Günümüz internet çağında insanlar her ürüne çok rahat ulaşabilmektedir. Kündekârî eserLer de bu kapsamdadır. İnsanların gelir düzeyi arttıkça el işçiliğine en rağbet de artmaktadır. İhtişamlı yeni yapılarda adeta açık hava müzesi gibi ustaların şaheserleri halka sergilenmekte ve kullanılmaktadır.

Ustanın ruh haleti eserlere yansıyor mu?

İnsan canlı varlıktır. Tabii olarak haleti ruhiyesi elinden çıkan esere yansır. Dikkati, özeni, sanatı hepsi elinden çıkan eserde ayna gibi yansır. Bu sanatın devamlılığı için geleneksel usulde çırak, kalfa yetişiyor mu? Elimizden geldiği kadar çırak ve kalfa yetiştiriyoruz. Ancak eskisi kadar bu sanatlara merak kalmadı. Bununla birlikte çalışan çırağından ustasına insan yetiştirmeye gayret ediyoruz.

Günümüz insanının sanat eseri bakımından kündekârî sanatına bakış açısı nasıldır. Bu sanat ileriki yıllarda nasıl bir seyir izler?

 Günümüz insanının bu sanata bakışı gayet güzel. Ancak kesim makinalarıyla yapılan her geometrik eser kündekârî zannedilmektedir. İleriki yıllarda gerçeği anlaşılıp yaygınlaştıkça el işçiliği olarak yapılan kündekârî daha da kıymet kazanacaktır. Bunun işaretlerini görüyoruz. İnanların gelir seviyesi arttıkça el işçiliği ile yapılan işlere talepleri artmaktadır. Makineden çıkan veya seri imalat şeklindeki üretimlere talep azalmakta, tek olsun, özel olsun bana ait olsun anlayışı sanatı geliştirmektedir.

 Yurtiçinde ve yurtdışında hangi meşhur camilere/külliyelere eserler yaptınız?

Darende Somuncu Baba Külliyesi türbe kapıları, İstanbul Ataşehir Mimar Sinan Camii kapıları, Ankara Melike Hatun camii kapıları, Erzurum Alvarlı Efe Camii türbe kapıları yurtiçinde yaklaşık 500 camiinin ahşap işleri tarafımızca yapılmıştır. Yurtdışında ise Amerika Washington DC Tacc Türk-Amerikan Toplum Merkezi Camii, BAE Sharjah Camii kapıları, Almanya Fransa, Türkmenistan, Hollanda, İsveç gibi ülkelerle çalıştık.

Sizin ilave etmek istediğiniz hususlar nelerdir?

Biz firma olarak kündekârîde kullanılan küçük tablaların üzerine bir kakmacılık sanatı olan sedefçilik da yapıyoruz. Tablaların ve kapının üzerine abanoz, kemik filota sedef kakma işlerini bünyemizde yaparak kündekârî kapılarımızı daha estetik, daha görsel zevklere uygun hâle getiriyoru