Bahtsız Şehzade’nin Bahtsız Annesi: Mahidevran Sultan

Mahidevran Sultan, cihan padişahı Kanunî Sultan Süleyman’ın ilk eşidir. Bahtsız Şehzade Mustafa’nın da validesidir. 1500’lü yılların başında doğduğu rivayet edilmektedir. Doğum tarihi/yeri ve kökeni (Çerkez, Kırım, Kafkas, Arnavut) hakkında farklı aktarımlar mevcuttur. Bazı kaynaklarda adı Bosfor, Gülbahar şeklinde de geçmektedir. Bursa’da yaşadığı yıllarda ismi, belgelerde “Sultan Mustafa Validesi” diye zikredilmiştir.

Öte yandan, türbesindeki sanduka üzerine konan levhaya da “Abdullah Kızı Mahidevran” yazılmıştır. Saray kayıtlarının çoğunda bu şekilde zikredilmiştir. Dolayısıyla baba adı Abdullah olduğuna göre -tıpkı Abdurrahman, Abdülmennan olanlar gibi- cariye kökenli olma ihtimali yüksektir.

Adı, “devrinin ay gibi parlayanı”, “herkesin içinde parlayan göz alıcı güzellik” anlamlarına gelmektedir. Bu yüzden, onun için “gece saçlı, kömür gözlü güzel kadın” ifadesi kullanılmıştır. Şehzade Süleyman’ın Kırım Kefe sancakbeyliği sırasında haremine girdiği ve özel bir eğitime tabi tutulduğu söylenmektedir.

Şehzade Süleyman ile Saruhan/Manisa sancakbeyi iken 1514 yılında izdivaç etmiştir. 1515’te Kanunî’nin ilk evladı olan Şehzade Mustafa’yı dünyaya getirmiştir. Daha sonra Şehzade Ahmed ve Raziye Sultan’ın da annesi olmuştur. Kanunî 1520 yılında tahta çıkınca hareme yerleşmiştir.

Eşi, Hürrem Sultan ile de evleninceye ve Hürrem hareme girinceye kadar gayet huzur ve saadet dolu bir hayat sürmüştür. Yüzü ve tavırlarıyla dedesi Yavuz Sultan Selim’e benzetilen oğlu Şehzade Mustafa, tahtın en sağlam vârisi olarak görülüyordu. Ta ki, Hürrem Sultan’ın da çocukları oluncaya ve saltanat adaylarının sayısı artıncaya değin. Bu durum Mahidevran Hatun ile Hürrem Sultan arasında büyük bir rekabetin doğmasına yol açmıştır. Ancak, Kanunî Sultan Süleyman biraz meylini Hürrem Sultan’dan yana göstermiştir.

Hafsa Valide Sultan ise, ilgisini Mahidevran’dan yana sergilemiş; ama iki gelini arasında denge kurmaya çalışmaktan da geri kalmamıştır. Mahidevran ve Hürrem arasındaki çekişme, 1533’te Hafsa Sultan vefat edinceye kadar sürmüştür. Valide Sultan’ın dar-ı bekaya irtihalinin ardından Mahidevran, haremden uzaklaştırılmıştır. Manisa’da sancakbeyi olan oğlu Şehzade Mustafa’nın yanına gönderilmiştir.

Mahidevran Sultan, oğlu Mustafa ile beraber önce Manisa, daha sonra Amasya, Karaman ve Konya’da yaşadı. Şehzade Mustafa’nın 1553’te babasına karşı saltanat davasına kalkışacağı gerekçesiyle talihsiz bir şekilde öldürülmesi üzerine, 10 kadar adamıyla birlikte Bursa’da zorunlu ikamete tabi tutuldu. Burada yaklaşık 10 yıl, çok sıkıntılı ve üzüntülü bir ömür geçirdi.

Neticede eşi Kanunî’den yardım talebinde bulundu. Çoğunluğu ev kirası olan 34 bin 200 akçe tutarındaki borcu ödendi ve ilaveten maaşa bağlandı. Dahası Kanunî 1564’te kendisine, Bursa Hisar’da, İmaret-i İsa Mahallesi’nde 20 bin akçeye bir konak aldı ve eski eşini kiralık evlerde yaşamaktan kurtardı. (Sonraki yıllarda bu konağın olduğu sokağa Mahidevran adı verilmiştir.) Padişah olduktan sonra II. Selim de, Mahidevran Sultan’a destek olmuş, bazı temlikler vermiştir.

Hayatının son dönemlerinde nispeten rahata ve refaha kavuşan Mahidevran Sultan, oğlu Şehzade Mustafa’nın Bursa Muradiye’deki kabrinin üzerine, bugün “Mustafa-i Cedid Türbesi” ismiyle anılan türbeyi yaptırmıştır. Türbede vazifeli imam, müezzin, kâtip, nazır, türbedar ve cüzhana maaş ödenmesi; türbenin tamiri, bakımı; ruhuna dua edilmesi, kurban kesilmesi ve aşure pişirilmesi için oturduğu evin yanı sıra, iki değirmen ve 100 bin dirhem gümüş akçe vakfetti. Maiyetindeki 20 hizmetçi ve kölenin azat edilmesini de vasiyet etti.

Ölümünden sonra bir ıtıknâme/azat kâğıdı düzenlenerek köleler özgür bırakılmıştır. Mahidevran Sultan, 1581 yılında Bursa’dan ebedi âleme göç etti. Fani bedeni, oğlunun türbesine defnedildi.