XX. YÜZYILIN BAŞLARINDA MARAŞ SANCAĞI'NIN İKTİSADÎ, MALÎ VE SOSYAL DURUMU

Bu çalışma Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadî Anabilim Dalı İktisat Tarihi Bilim Dalı'nda ‘Doktora Tezi' olarak hazırlanmış. Yrd. Doç. Dr. Harun Şahin tarafından yapılan çalışma Dulkadiroğlu Belediyesi tarafından da Maraş Kültür Tarih Yayınları Serisi olarak yayınlanmış.

Çalışma altı ana başlık altında toplanmış. Birinci olarak Coğrafya Ve Mülki-İdarî Taksimat ana başlık altında Maraş'ın Fiziki Coğrafyası¸ Maraş'ın Kısa Tarihi ve Maraş'ın Mülkî-Îdarî Taksimatı adlı konular yer alıyor. İkinci ana başlık Maraş Sancağı'nda Nüfus'un altında çeşitli yıllardaki Maraş'ın nüfusu hakkında bilgiler verilmekte. Üçüncü ana başlık Maraş Sancağı'nda Sanayi¸ Ticaret ve Ulaşım içerisinde ise çeşitli yıllarda Maraş'taki iktisadî ve ticarî hayat ile ulaşım konuları ele alınmış. Dördüncü olarak Maraş Sancağı'nda Tarım konulu ana başlık altında ise yine çeşitli yıllarda Maraş'taki zirai üretimler ile hayvan varlığı ve hayvansal üretim konuları ve bu alanlarda yapılan faaliyetler hakkında bilgilere yer verilmiş. Beşinci olarak da Maraş Sancağı Bütçe Gelirleri ana başlığı altında aşar hakkında bilgiler ile çeşitli vergiler¸ harçlar ve diğer gelirlerle ilgili bilgiler anlatılmış. Altıncı ve son ana başlık Maraş Sancağı Bütçeleri altında ise çeşitli yıllara ait Maraş'ın malî yılı bütçelerine yer verilmiş.

Konular hem tablolar hem de grafiklerle desteklenerek özenli çalışmaya ortaya konulmuş.

Önsöz'de Harun Şahin çalışmanın seyrini şöyle anlatmış: "Osmanlı dönemine ait Maraş Tahrir Defterleri'nin okunması ve transkribe edilmesi Maraş tarihinin belgelere dayalı yazılmaya başlanmasında önemli bir başlangıç olmuştur. Arşiv vesikalarına dayanan çalışmalar devam etmiş ve konunun müphem kalmış yönleri aydınlanmaya başlamıştır. Tarafımızdan yapılan araştırma sonucunda 20. Yüzyılın başlarında Maraş yöresinin iktisadi ve sosyal durumunun tam olarak vuzuha kavuşmadığı görülmüştür. Bu düşünceden yola çıkarak 20. yüzyılın başlarında Maraş Sancağı'nın iktisadi¸ mali ve sosyal durumu belgelere istinad edilerek ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Çalışmamız büyük ölçüde Maraş Kazası üzerinde yoğunlaşmıştır. Bununla birlikte 20. yüzyılın başlarına kadar Maraş Sancağı'na tabi kaza¸ nahiye ve yerleşim yerleri konusunda da özet açıklamalarda bulunduk. Çalışmamızda Maraş Sancağı'na tabi diğer yerleşim birimlerinin sosyo-ekonomik durumlarına da yeri geldikçe değinilmiştir. Çalışmamızda Osmanlı arşiv belgelerinin yanı sıra¸ Halep Vilayet Salnameleri Maraş Şer'iyye Sicilleri¸ seyahatnameler¸ Osmanlı dönemine ait tarih kitaplar ve Maraş Sancağı'nı konu alan birçok bilimsel çalışmada da kaynak olarak kullanılmıştır."

Çalışmayı yayınlayan Dulkadiroğlu Belediye Başkanı Necati Okay da Takdim bölümünde çalışmayla ilgili şu bilgileri paylaşmış: "Eserde daha çok bu son zaman diliminin ekonomik boyutunu ele alınıyor. Kalan kısımlar az tutuluyor. Böylece bu zaman diliminde ekonominin kalemleri ortaya çıkmış oluyor. Neler üretiyoruz¸ ne kadar vergi veriyoruz¸ belli oluyor. Nüfusumuz nedir ortaya çıkıyor. O zaman ümmet şemsiyeli milletler topluluğuyuz. Ayrıca üstümüzde bir de Osmanlı boyası var. Kimin ne kadar nüfusu var¸ rakamları veriliyor.

Maraş'ta toprak verimli. Suyu bol. Ormanları var. Bağları¸ bahçeleri çok. Hayvancılığa çok müsait. Kalemleri belli oluyor. Verilen vergiler¸ adlarını ortaya çıkarıyor. Üretim nispetlerini ortaya koyuyor.

Buna göre Maraş toprağı verimli. Mahsulü kendine yetiyor. Hatta fazlasını satıyor. Elbistan¸ Pazarcık dahil pirinç yetiştiriliyor. Pirinci kendine özge satılıyor. Bağları çok. Onlarca çeşit üzüm yetiştiriliyor. Bölgenin şirin¸ şire ihtiyacını karşılıyor. Hayvancılık çok ileri. Buna uygun bir sanayi bünyesinde taşıyor. Ağaçtan ürettiklerini dışarı satıyor. Deriden ürettiklerini ülke içine ve dışına satıyor. Bütçe kaleminde geliri giderinden fazla şehir oluyor."

K. Maraş/Dulkadiroğlu Belediyesi Yayınları 2015