ÜÇBİN YILLIK LEZZET: DONDURMA

Sıcak yaz günlerinin gelişiyle tüketimi hızla artan dondurmanın bugün üç bin yaşında olduğunu biliyor muydunuz?

Sıcak yaz günlerinin gelişiyle tüketimi hızla artan dondurmanın bugün üç bin yaşında olduğunu biliyor muydunuz? Dondurma ile ilk olarak tanışanların Çinliler olduğu tahmin edilse de ilk dondurmanın yapım öyküsünün kahramanları Romalılardır.
Roma imparatoru Neron¸ savaşçılığıyla olduğu kadar boğazına düşkünlüğü ile de tanınırmış. Gladyatör dövüşlerini seyrederken¸ kendisine lezzetli yiyecekler sunan çeşnibaşlarını ödüllendirirmiş. Çeşnibaşlarından biri¸ bir gün dağın zirvesinden topladığı karları bir kaba sıkıştırarak doldurmuş. Üzerine bal ve çeşitli meyve parçaları dökerek¸ imparatora sunmuştur. Neron¸ o güne kadar hiç tatmadığı bu yiyeceği çok sevmiştir.
1676 senesinde Paris’te 250’ye yakın dondurmacı olduğu biliniyor. 1851’de de Jacob Fussel¸ ABD’de dondurma yapıp satmaya başladı. Değişik maddelerle hazırlanan dondurmanın İtalyanlara özel bir çeşidi var: Semi-freddo. Dondurma yapılırken karışım dondurulmadan önce içine kremalı bir bisküvi katılarak bu ünlü dondurma hazırlanır. O dönemlerde dondurma¸ etrafı buz ve tuz tabakasıyla kaplı olan döner yayıklarda dövülerek yapılırdı. 1900’den sonra soğutucu makinelerin geliştirilmesiyle dondurma daha da yaygınlaştı. Dondurmaya çıtır Iezzet katan külahı¸ ilk kez 1904 ‘te Missouri Louis’de düzenlenen Dünya Fuarı’nda ortaya çıktı.
Türkiye’de dondurma¸ eskiden özel dondurma dükkanlarında ya da sokak dondurmacıları tarafından hazırlanırdı¸ Dövme dondurma “Maraş dondurması” adıyla meşhur oldu. Salep katılarak koyulaştırılan kaynamış süt¸ kepçeyle karıştırılarak soğutulur. Etrafı kalın bir buz tabakasıyla kaplı olan karışım dövülerek dondurulur. Böylece dondurma sakız gibi uzayan ve kolay kolay erimeyen bir hâl alır. Kahramanmaraş’ta hazırlanan dövme dondurma¸ kasap çengeline asılarak ve dönerci bıçağına benzer bir bıçakla kesilerek satılır.
Dondurma İle İlgili Merak Edilenler
Dondurma çocuk sağlığını nasıl etkiler? Üst solunum yolları enfesiyonuna sebep olur mu? Doktorumuz Alper Soysal cevaplıyor...
Dondurma çocuklara ilk olarak kaç yaşında verilmeli?
Çocuklara 2-3 yaşından itibaren dondurma verilebilir. Ancak¸ özellikle küçük çocuklar için¸ dondurma oda sıcaklığına yakın bir ısıda verilmelidir. Bekletilen bir dondurma tekrar soğutulmamalıdır.
Dondurma besleyici midir?
Dondurma değişik besin öğelerini bünyesinde toplayan¸ besin değeri yüksek bir yiyecektir. Dondurmada protein¸ karbonhidrat ve yağın yanı sıra A¸ B¸ C¸ D ve E grubu vitaminlerle birlikte kalsiyum¸ fosfor¸ magnezyum¸ sodyum¸ potasyum¸ demir ve çinko gibi mineraller de bulunuyor.
Donudurmanın çocuk açısından zararları nelerdir?
Süt ürünleri çabuk bozulan ve yararlılıklarını hızla yitiren gıdalardır. Bu nedenle homojenize ve pastörize edilmiş sütten üretilen hijyenik dondurma¸ yalanarak ya da küçük parçalar halinde yendiği takdirde¸ solunum ve sindirim organlarını olumsuz yönde etkilemez. Sağlıklı üretilmiş ve sağlıklı koşullarda saklanan bir dondurmanın çocuk açısından bir zararı olmadığını kabul ediyoruz. Ancak sağlıklı koşullarda üretilmemiş veya saklanmamış dondurmalar Salmonella enfeksiyonu salgınlarına yol açabilir. Bu nedenle sağlık koşullarına uygun ortamda üretilen¸ gerektiği şekilde korunan ve sağlıklı ambalajlarda satışa sunulan dondurmalar tüketilmelidir.
Dondurma yedikten sonra boğaz ağrır mı¸ bu ihtimal çocuklar için daha mı fazla?
Dondurma yenilmesi neticesinde yumuşak damak¸ geniz bölgesi ve solunum yollarının üst kısmı soğuk ile en çok temas eden bölgeleridir. Soğuk bir gıda alımı sonrasında ağız içi sıcaklığında düşme olur ve bu sıcaklık farkları nedeniyle¸ boğazda normalde hazır bulunan bakteriler¸ vücut direncinin üzerinde olumsuz etki gösterebilir. Bu nedenle özellikle bağışıklık sistemi henüz tam gelişmemiş çocuklarda¸ üst solunum yolları enfeksiyonları artabilir. Bununla birlikte dondurmanın üst solunum yolu enfeksiyonu sıklığını arttırdığına ilişkin dünyada yayınlanmış bilimsel bir bilgi yoktur¸ ancak hiç etkisinin olmadığına ilişkin de bilimsel bir bilgi yoktur. Bunun yanında boğaz bölgesinin soğuğa maruz kalmasının baş ağrısı sıklığını arttırdığına dikkat çeken yayınlar da vardır.
Genel olarak çocuğun astım¸ allerjik rinit¸ sinüzit gibi kronik bir hastalığı yoksa¸ dondurmanın boğazda ağrı¸ enfeksiyon¸ ateşlenme gibi sorunlara yol açmasını beklemiyoruz.
Bir çocuk donudurmayı en fazla ne kadar sıklıkta yemeli? Ne kadar yedikten sonra zararlı olur?
Dondurma sütten yapılmasına karşın basit karbohidrat dediğimiz şeker içermektedir. Aşırı tüketimi ishale neden olabilir. Enerji açığı olan¸ zayıf çocuklarda hergün tüketiminde bir sakınca yoktur. Enerji fazlasına ihtiyacı olmayan kilolu çocukların ise haftada 1- 2 kez tüketimi daha uygundur.
Dondurma satın alırken nelere dikkat edilmelidir?
Dondurmayı tüketirken dikkat etmemiz gereken en önemli nokta¸ dondurmanın sağlık ve hijyen kurallarına uygun hazırlanmış olmasıdır. Özellikle dondurmanın yapıldığı sütün pastörize olması ve hazırlanırken mikroorganizmalarla bulaşmasının önlenmesi gereklidir. Süt mikroorganizmalar için çok iyi bir ortamdır. Özellikle yaz aylarında bakteriler daha kolay üreyebilmektedir. Bu nedenle çok kolay bozulur ve sağlığa zararlı bir duruma gelir. Bu nedenle açık satılan dondurmalarda dikkatli olunmalıdır. Paketlenmiş dondurmalar tercih edilebilir. Bu ürünlerde de dikkat edilmesi gereken saklama şekli ve son kullanma tarihidir.
Dondurmanın sindirimi hızlandıran bir etkisi var mı?
Sindirimi hızlandırıcı etkisi olduğuna dair hiç bir bulgu yoktur.
Dondurma çocuklarda şişmanlığa neden olur mu?
Fazla ve sık tüketimi şişmanlamaya yardım edebilir.