Sultan Abdülaziz’in İlk Kızı Saliha Sultan

Saliha Sultan, Sultan Abdülaziz’in ilk kızıdır. Başkadın Dürrinev Kadın’dan, Beşiktaş Sarayı’nda 11 Temmuz 1862 tarihinde, bir Pazar gecesi saat 03.30’da doğmuştur. Sultan Abdülaziz, ilk kerimesi olması hasebiyle, Saliha Sultan’ın tahsil ve terbiyesine çok itina göstermiştir.

Abdülaziz Han sağ iken, Mısır Hıdivi İsmail Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’ya kızını nişanlamıştır. O sırada 13 yaşında olan Saliha Sultan’a birçok nişan hediyesi gönderilmiştir. Ancak Sultan Abdülaziz’in Jön Türk Darbesi ile tahttan indirilmesi ve hemen ardından da cuntacıların emriyle hunharca katledilmesi yüzünden Saliha Sultan’ın düğünü yapılamamış, tehir edilmiştir.  Yeni padişah II. Abdülhamid Han ise nişanı bozdurmuştur.

Sultan Abdülhamid, kendi kız kardeşlerinin düğününden sonra, amcası Abdülaziz’in kızlarını evlendirmiştir. Söz konusu sebeplerden dolayı Saliha Sultan, ancak 20 Nisan 1889 tarihinde, 27 yaşında izdivaç edebilmiştir. Kocası, Kurt İsmail Paşa’nın oğlu Ahmed Zülkefil/Zülküf Paşa’dır. İzdivaçtan sonra Fındıklı’daki sahil sarayına yerleşmiştir.

Bu evlilikten, Kâmile ismiyle bir kızı doğmuş; fakat altı yaşını tamamlamadan, 1896 yılında veremden vefat etmiştir. Bir daha da evlat sahibi olamamıştır. Çok iyi Fransızca konuşurdu. Hatta sarayında hizmet eden pek çok kişiye de dil eğitimi vermişti. Bu yüzden, 1889’da Alman İmparatoru II. Wilhelm ve eşi Auguste Viktoria İstanbul’u ziyaret ettiklerinde, Yıldız Sarayı’nda hazır bulunmuş ve imparatoriçeye tercümanlık etmişti.  

1917 yılında, tam da kış mevsiminin tüm şiddetiyle yaşandığı bir zamanda İttihatçılar tarafından sarayına el konulmuş ve önceden V. Murad’ın kızı Hatice Sultan’ın oturduğu Ortaköy’deki saraya nakledilmiştir. Bir ara, verem hastalığından tedavi olmak maksadıyla önce Berlin’e, oradan İsviçre’ye, son olarak da Viyana’ya giderek, uzun bir Avrupa seyahatine çıkmıştır.

Bu durum iki defa tekerrür etmiştir. 3 Mart 1924’de halifeliğin kaldırılması ve hanedan ailesine tedip kararının çıkması üzerine kocasıyla beraber Mısır’a gitmiştir. Baba tarafından Saliha Sultan ile akraba olan saray nedimesi Leyla Açba’nın anlattığına göre Anadolu Hisarı’ndaki sahil sarayı, bakması için kendisine emanet edilen kâtip İsmet Bey tarafından zimmete geçirilmek suretiyle gasbedilmiştir.

Saliha Sultan, seksen yaşındayken, 1941 yılında Kahire’de yoksulluk içerisinde baki âleme göçmüştür. Babası Saliha Sultan’ın teyzezadesi olan nedime Leyla (Açba) Hanım, sarayında sık sık ziyaret edip görüştüğü sultan hanımı hatıralarında şu ifadelerle anlatmıştır:

“Çocukluğumdan bu yana simalarını zihnimde muhafaza ettiğim muhterem eşhastan biri de Saliha Sultan’dır. Filhakika bu muhterem sultanefendi ile aramızdaki muhabbet ve sevgi pek derin ve içtendi. O güzel çehresi gözümün önünden hiç kaybolmaz.

Badem şeklindeki ela gözleri, uzun kumral saçları, billur teni ve zarif hali, her daim zihnimde bakidir. Saliha Sultan ile ailevi münasebetlerimiz pek eskiye dayanırdı. Rahmetli babaannem Kemalifer Hanım ile Saliha Sultan’ın rahmetli validesi Dürrinev Baş Kadınefendi kardeşlerdi.

Bu suretle Saliha Sultan, pederimin teyzezadesi benim de büyük teyzezademdi. Rahmetli validem Mahşeref Hanım da Saliha Sultan’ın nedimelerindendi. Bu veçhile ben çocukken, annemle Saliha Sultan’ın sarayına pek çok gider ve hatta bazı günler orada yatıya kalırdık. Pederim, sultanefendinin teyzezadesi olduğundan davetsiz gider gelirdi.

Aynı şekilde Saliha Sultan da bize gelirdi. Sultanefendi umumiyetle Fındıklı’da ikamet ederdi. Zaten bu sahil sarayı sebebiyle sıhhati pek bozulmuştu; zira pek rutubetli olan Fındıklı Sarayı, zavallı sultanefendiyi verem hastası etmişti.”