SEVGİLİNİN SEVGİLİLERİNİ SEVMEK

İnsanın bilgi¸ duygu ve sezgi boyutu olduğu bilinmektedir.

İnsanın bilgi¸ duygu ve sezgi boyutu olduğu bilinmektedir. Dinî hayatın kemâl noktasına doğru tırmanması da bu esasların ahenkli bir şekilde bir araya gelmesine bağlıdır.
Bu besteye ister eski tabirle ilmelyakîn¸ aynelyakîn¸ hakkalyakîn diyelim¸ ister yeni tabirle bilmek¸ görmek¸ gerçekleşmek¸ isterse de bilmek¸ bulmak¸ olmak diyelim mesele değişmez. Yani dindar olmak bir anlamda ilmî¸ hissî¸ fikrî¸ kabiliyetlerimizin davranışlarımızla bütünleşmesidir. Bunun için bilmek kadar sevmek de önemlidir. İman kadar ibadet de önemlidir. Tefekkür kadar tebessüm de önemlidir. Hikmet kadar hizmet de önemlidir.
İslâm medeniyetine bu açıdan bakılınca şu söylenebilir: Medrese ilim ve felsefe ile tekke irfan ve sanat ile daha çok meşgul olmuştur. Birincisi insanın aklî boyutunu ikincisi kalbî yorumunu öne çıkarmıştır. Birincisi insanın aklî arayışlarına ikincisi kalbî kavrayışlarına zemin hazırlamıştır. Bu zenginlikleri elde eden insanın yolu medeniyetimizin üç temel müessesesinden biri olan camiye çıkacak ve orada yapılan huşu dolu secde ile zirveye tırmanacaktır. Bu yolculuğa göz¸ kulak ve kalbin seyr ü seferi de denebilir: “Size kulak göz ve gönüller verdik… Ne kadar az şükrediyorsunuz…”(Mülk¸ 67/23)
Şimdi temel sorumuzu soralım: İnsanın eğitiminin olmazsa olmaz bir parçası olan his ve duygu eğitimi nasıl gerçekleşecek? Bir diğer ifade ile dergâhlarda bu eğitim nasıl gerçekleşti?
Bu soruya cevap ararken pek çok konuya temas etmek¸ pek çok açıdan bakmak gerekebilir. Her şeyden önce tasavvufî hayat kişinin istek ve iradesiyle başlayan¸ karşılıklı sevgi ve saygı yasasına dayanan bir gönül alışverişidir. Dinî bilgilerin hislerle tanışması¸ amel ve davranışlarla buluşmasıdır. Birbirlerine gönülden bağlı olan insanların bir arada bulunduğu dergâhlarda yapılan sohbetler sadece sevgi ve saygıyı takviye etmemiş¸ bu temel üzerine oturan görgü kurallarını da öğretmiştir. Böylece insanların hem cinslerine bakış açısı değiştiği gibi eşya ile olan münasebetleri de farklılaşmıştır.
Dinî bir atmosferle buluşan¸ “kendini bil” ifadesiyle tanışan insana dinin ve kâinatın sahibini sevmenin yolu gösterilecektir. Ama nasıl? Bu sorunun cevabını gönül adamları şu ayette buluyorlar: “De ki ey peygamber! Allah’ı sevmek istiyorsanız bana tabi olun! Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın¸ zira Allah çok affedicidir¸ rahmet kaynağıdır” (Âl-i İmran¸ 3/31)
Bu ayete göre Allah’ı (c.c) sevmenin yolu Muhammed (s.a.v)’den geçiyor. Onu sevmekten¸ onu izlemekten¸ onun rehberliğine teslim olmaktan geçiyor. Bu makamda ikinci soruyu sormak gerekecektir: Hz. Muhammed’i sevmenin yolu nereden geçiyor? Cevap çok zor değil: O’nu sevenleri sevmekten… Önce müminlerin anneleri (bkz. Ahzab¸ 33/6) sonra çocukları torunları… Önce yakın dostları¸ sonra onları izleyenler… Sonra onları izleyenler… Sonra ondan tarih ve coğrafya olarak çok uzak olduğu halde onu herkesten daha çok sevenler…
Şimdi dergâhların şiir ve mûsıkî dolu atmosferinden feyz alarak duygularını manzumelerle ifade eden bir divan şairine¸ Şeref Hanım’a kulak verebiliriz.
1861 yılında vefat eden ve İstanbul Yenikapı Mevlevîhâne’sinin haziresine defnedilen Şeref Hanım’ın Ehl-i beyt ve âl-i Âba ile ilgili fikir ve duyguları şöyle:
Ben hâk-i pây-ı Âl-i Abâya bila riyâ
Bin canım olsa cümlesini eylerim fedâ
***
Bihamdillah muhibb-i Hazret-i Âl-i abâyım ben
Ezelden hanedân-ı Mustafa’ya cân fedayım ben
***
Bir lahza cüda olmayayım Âl-i abâdan
Ya Rab¸ beni dûr eyleme evlâd-ı Ali’den
***
El-amân binti Resulullah meded ya Murtaza
Deldi bağrım yakdı cânım mâcerây-ı Kerbelâ