OKULDA AKRAN İSTİSMARI

Akran istismarı bir bireyin veya grubun gücünü kötüye kullanarak başka bir bireyi veya grubu bir kereden fazla rahatsız etmesi¸ incitmesi veya zarar verecek davranışta bulunmasıdır.

Akran istismarı bir bireyin veya grubun gücünü kötüye kullanarak başka bir bireyi veya grubu bir kereden fazla rahatsız etmesi¸ incitmesi veya zarar verecek davranışta bulunmasıdır.
Okullardaki akran istismarı¸ bazı öğrencilerin kendini daha güçlü¸ daha ayrıcalıklı¸ daha çok imkânlara sahip olduğunu düşünerek¸ kendilerinden zayıf gördükleri öğrencilere karşı tekrarlayıcı şekilde alay etme¸ küçük düşürme¸ isim takma¸ gruptan dışlama¸ tehdit etme veya fiziksel zarar verecek şekilde davranışlarda bulunmalarıdır.
İlköğretimlerde daha fazla olan akran istismarı¸ liseye geçildiğinde azalmaktadır. Okulların değişik misyonu ve kültürü olması sebebiyle¸ değişik akran istismarları ortaya çıkmaktadır. Bazı okullardaki çocuklar cep telefonunun bir düşük marka olmasıyla istismar edilirken¸ başka bir okulda ayakkabısının delik olmasıyla dışlanır¸ bir başka okulda öğretmenleri tarafından daha fazla ilgi gösterilen öğrenci istismar edilir. Bu sorun en küçük köyden¸ en büyük kentteki okullara kadar az veya çok¸ değişik boyutlarda bütün okullarda görülmektedir.
Akran istismarının nedenlerini 3 ana başlık altında toplamak mümkündür.
1- Akran İstismarının Bireysel Nedenleri;
Akran istismarı davranışında bulunan öğrenciler¸ öğretmenlerine ve yetişkinlere de karşı saldırgan davranış içinde bulunurlar. Mağdurlarıyla çok az empati kurarlar. Arkadaşlarına eziyet veren öğrencilerin çoğunluğunun ailesinde şiddet¸ saldırganlık ve çatışma görülmektedir. Ve bu öğrencilerin bir kısmı yetişkinliğinde de suça eğilimlidir. Mağdurlarıyla empati kuramadıkları için sosyal ilişkileri de zayıftır. Özellikle erkekler fiziksel üstünlüğünü de güç olarak kullanmaktadırlar.
Akran istismarına uğrayan öğrenciler ise; pasif¸ geri planda kendine güveni olmayan¸ utangaç ve sıkılgan öğrencilerdir. Bu öğrenciler genellikle aşırı koruyucu ailelerin çocuklarıdır. Yakın ve samimi arkadaşları yoktur. Bulunduğu okula ve arkadaşlarına göre farklı bir yaşam tarzı vardır. Fiziksel ve psikolojik sorunları olabilir.
Bunların yanında bazı öğrencilerde kışkırtıcı özelliklere sahiptir. Hem karşı tarafı kışkırtırlar hem de mağdur duruma düşerler. Bu öğrenciler sınıfta veya grupta sorun çıkarırlar¸ çevrenin gerilimini arttıracak davranışlarda bulunurlar. Bunun sonucunda da öğrenciye yönelik olumsuz bir tutum gelişir. Bu öğrencilerin istismarı ile pasif¸ içine kapanık mağdur öğrencilerin istismarını ayrı değerlendirmek ve çözümlerine bu doğrultuda ulaşmaya çalışmak gerekir. Akran istismarına uğrayan kışkırtıcı öğrenciler¸ kendinden zayıflara istismar etme eğilimindedirler.
2- Akran İstismarının Ailesel Nedeni;
Bir çok davranış gibi "şiddet" davranışı da öğrenilen bir davranıştır. Çocuk aile içerisinde ne görürse onu öğrenir. Eğer bir ailedeki problemler şiddet yoluyla çözüme ulaşıyorsa¸ çocuk da sorunlarını bu yolla halletmeyi öğrenecektir. Başka bir ailede çocuğa karşı¸ birbirlerine karşı ad takma¸ alay etme¸ hakaret etme¸ küçük düşürme gibi davranışlar varsa¸ çocuk ya da ergen ailenin bu yönünü örnek alarak arkadaşlarına karşı bu davranışları sergiler. Yine bazı ailelerde dayak olayı olmasa da katı disiplin vardır. Ya da aşırı serbestlik vardır. Katı disiplinle yetişen çocuk disiplin uygulayarak¸ aşırı serbest çocukta davranışlarının sınırını çizemeyerek arkadaşlarını istismar edebilir.
Bundan dolayıdır ki aileler çocuklara olumlu yönde model olmalıdırlar.
3- Akran İstismarının Okula İlişkin Nedenleri;
Okulda her öğrencinin kendini güvende hissetmesi hakkı vardır. İstismar durumlarında öğrenciler tek başına¸ rahatsız edilmenin önüne geçemeyebilirler. Güven duygusunun oluşturulduğu aile ve okulda başkaları tarafından istismar edilen öğrenciler daha kolay yardım isteyecekler¸ sorun da daha çabuk çözülecektir.
Okulun sosyal yapısı¸ okul çalışanlarının tutumu ve tavırları¸ öğrenci davranışlarını izlemeye yönelik çalışmalar¸ öğrenciler arası istismarın sıklığında ve derecesinde rol oynamaktadır. Okullarda idareci ve öğretmenler istismara neden olabilecek ailesel ve bireysel etkenler üzerinde doğrudan kontrol sahibi olamayabilirler. Ancak akran istismarını azaltmak için gerekli önlemleri almalı¸ denetimi arttırmalı ve okul ortamını olumlu yönde değiştirerek öğrencilerin güven içinde olmalarını sağlamalıdır.
Akran İstismarının Yol Açtığı Sorunlar;
Okullarda akran istismarının sonuçları üzerine yapılan araştırmaların sonuçları akranları tarafından istismar edilen öğrencilerin diğerleriyle karşılaştırıldığında çarpıcı bir şekilde daha çok ruhsal rahatsızlıklara ve sosyal uyum sorunlarına sahip olduklarını ve yüksek düzeyde psikolojik stres ve fiziksel hastalık belirtilerini gösterdiklerini ortaya koymuştur.
Akran istismarı davranışı gösteren öğrencilerin birçoğu bu davranışlarını yetişkinliğe taşırlar. Bu davranışlar ileride suç davranışlarına dönüşebilir. Bu nedenlerden dolayı okullarda akran istismarını durdurma konusunda ciddi önlemler alınması gerekmektedir.
Akran istismarının yol açtığı ruhsal sorunlar; var olan sorunların alevlenmesi (kekemelik)¸ uyku sorunları¸ gece işemeleri¸ depresyon¸ sometik yakınmalar¸ okul fobisi¸ intihar düşünce ve girişimi olarak sıralanabilir.
Bu tür istismarın yol açtığı akademik sorunlar ise; sders başarısında düşme¸ dikkat eksikliği¸ ders içi uyumsuzluk ve okul reddidir.
Akran istismarının yol açtığı sosyal sorunlar; düşük benlik saygısı¸ azalmış kendine güven¸ olumsuz kendilik algısı¸ arkadaşları tarafından ihmal edildiği duygusu¸ güvensizlik ve içine kapanıklık ve utangaçlık olarak belirtilebilir." (Bkz: Yrd. Doç.Dr. Taner GÜVENİR¸ Okulda Akran İstismarı)