MODEL İNSANLAR

İnsanoğlu, edindiği tecrübeleri sonra gelen nesle aktaran bir varlıktır. Diğer bir tabirle sonra gelen nesil öncekilerin tecrübelerinden ve davranışlarından istifade eder ve onlar gibi olmaya çalışırlar. Bu anlamda sonra gelen nesil önceki neslin olumlu yanlarını örnek almalıdırlar. Bu durum insanlarda olduğu gibi peygamberlerde de böyledir. Allahu Teâlâ Kitab’ında geçmiş peygamber ve kavimlerden bahsederek aynı hataya Hz. Peygamber (s.a.v.)’in ve Müslümanların düşmemesini istemektedir.  Allahu Teâlâ, sıkıntılar karşısında Davud ve azim sahibi peygamberleri örnek almasını tavsiye ederken; “Balık sahibi (Yunus) gibi olma.”¹ buyurarak da Peygamber (s.a.v.)’ini uyarmıştır. Müslümanlar da önceki kavimlerin peygamberlerine karşı yaptığı hataları yapmamaları konusunda uyarılmışlardır.

Yaşayan Kur’an Efendimiz (s.a.v.)

Bu anlamda ilk modelimiz başta Peygamber Efendimiz ve O’nun güzide ashabıdır. Allah’ın Rasûlü, sıradan bir insan değildir. “Muhammed, sizin erkeklerinizden hiçbirinin babası değildir. Fakat o, Allah’ın Rasûlü ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah her şeyi hakkıyla bilendir.”² Rabb’imiz, Rasûlü’nün yüce bir ahlak üzere olduğunu haber vermektedir: “Ve sen (Ey Rasûl’üm) elbette yüce bir ahlâk üzeresin.”³ Yine Rabb’imiz, elçisinin ahlakından övgüyle bahsetmektedir. “Andolsun ki, Rasûlullah, sizin için, Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah’ı çok zikredenler için güzel bir örnektir.”⁴ âyeti nazil olunca sahabeden Sa’d b. Hişâm, Allah Rasûlü’nün güzel ahlakının nasıl olduğunu Hz. Aişe annemize sorunca “Sen Kur’an okuyorsun değil mi? O’nun ahlakı Kur’an’dı.” demiştir.⁵ Âyetlerde ve hadislerde sık sık örnekliğinden bahsedilen bir peygamber de Davud (a.s.)’dır.

Bir Model İnsan Hz. Davud (a.s.)

Hz. Davud (a.s.),  kendisine peygamberlikle birlikte bir krallık verilmiş hatta adâleti tesis için davaları başkasına bırakmamış genellikle kendisi bakmış, devlet imkânlarıyla geçinmek istememiş ve bir meslek sahibi olarak ailesinin geçimini sağlamıştır.  Allahu Teâlâ da kendisine demiri kullanışlı hale getirerek zırh yapımını öğretmiştir. “… Ona (Davud) demiri yumuşattık. Geniş zırhlar imal et, dokumasını ölçülü yap…”⁶ Hz. Peygamber (s.a.v.) de Hz. Davud’un bu hasletini takdir etmiş ve ashabına bizzat O’nun ismini de vererek örnek almalarını tavsiye etmiştir. “İnsanın yediğinin en güzeli kendi kazandığıdır. Allah’ın nebisi Davud kendi elinin emeğinden başkasını yemezdi.”⁷ Güzel sesiyle bol bol Allah’ı zikrederdi. Hz. Davud’a güzel konuşma ve güzel bir ses verilmiştir. Hz. Peygamber (s.a.v.) bir gün Ebû Mûse’l-Eşari’ye “Ey Ebû Mûsâ!   Sana Davud’un mizmarlarından bir mizmar verilmiştir.” buyurdu.⁸ Davud (a.s.) kendisine verilmiş bu güzel sesle yetinmez aynı zamanda çok hızlı Zebur’u okuduğu Ebû Hureyre’den rivayet edilen bir hadiste belirtilmiştir: “Davud’a kıraat kolaylaştırılmıştır. O bineğinin hazırlanmasını emreder ve daha bineği hazırlanmadan Zebur’u okurdu.”⁹ Kur’an-ı Kerim’de Hz. Davud’un hep Allah’a yöneldiği sabah akşam Allah’ı tesbih ettiği hadislerde ise insanların en çok ibadet edeni olduğu bildirilmiştir.  Davud (a.s.)’un bu özelliğini Hz. Peygamber (s.a.v.) ashabına da tavsiye etmiştir. Abdullah b. Amr, Rasûlullah’ın kendisine şöyle tavsiye ettiğini bildirmektedir: “Allah’a en sevimli olan oruç, Davud Peygamber’in orucudur. Davud bir gün oruç tutar, bir gün tutmazdı. Allah’a en sevimli olan namaz da yine Davud Peygamber’in namazıdır, O gecenin yarısını uyur, üçte birinde namaz kılar, altıda birinde tekrar uyurdu.”¹⁰ Müslüman için Allah Rasûlü’nün ve diğer peygamberlerin örnekliğinden sonra O’nun güzide arkadaşları sahabeler gelir.

Allah Rasûlü’nün Arkadaşları

Allah Rasûlü’nün arkadaşları olan sahabe, canlarını ve mallarını tereddüt etmeden İslâm için ortaya koymaları, Hz. Peygamber (s.a.v.)’e gönülden bağlanmaları, Kur’an ve sünneti yaşama ve yaşatmadaki gayretleri sebebiyle Allahu Teâlâ tarafından insanlığa örnek gösterilmişlerdir. Bununla ilgili bazı âyet meâlleri şöyledir: Onlar sıkıntı anlarında bile Allah ve Rasûlü’ne kulak verdiler. “O mü’minler ki, kendilerine yara isabet ettikten sonra bile Allah ve Rasûl’ün çağrısına kulak verdiler. Onların içinden, güzel işler yapıp takvaya sarılanlara büyük bir ödül vardır. O müminler ki, insanlar kendilerine, ‘Halk size karşı bir araya gelmiş, korkun onlardan.” dediklerinde, bu onların imanını artırdı da şöyle dediler: ‘Allah bize yeter. Ne güzel vekildir O.”¹¹ İnanıp iyi işler yapanlara bağışlanma ve büyük ecir vardır. “Muhammed Allah’ın elçisidir. Beraberinde bulunanlar da kâfirlere karşı çetin, kendi aralarında merhametlidirler. Onları rükûa varırken, secde ederken görürsün. Allah’tan lütuf ve rıza isterler. Onların nişanları yüzlerindeki secde izidir. Bu, onların Tevrat’taki vasıflarıdır. İncil’deki vasıfları ise şöyledir: Onlar filizini yarıp çıkarmış, gittikçe onu kuvvetlendirerek kalınlaşmış, gövdesi üzerine dikilmiş, bir ekine benzerler ki bu, ekicilerin hoşuna gider. Allah böylece onları çoğaltıp kuvvetlendirmekle kâfirleri öfkelendirir. Allah onlardan inanıp iyi işler yapanlara mağfiret ve büyük mükâfat vadetmiştir.”¹² Kendileri ihtiyaç içinde olsalar bile kardeşlerini kendilerine tercih ederler. “Daha önce Medine’yi yurt edinmiş ve gönüllerine imanı yerleştirmiş olan kimseler, kendilerine göç edip gelenleri severler ve onlara verilenlerden dolayı içlerinde bir rahatsızlık hissetmezler. Kendilerine zaruret içinde bulunsalar bile onları kendilerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliğinden korunursa, işte onlar kurtuluşa erenlerdir.”¹³

Güzide İnsanlar

Ebû Mûsâ el-Eşarî (r.a) anlatır: Rasûlullah (s.a.v.) ile beraber akşam namazı kılmıştık. Aramızda “Burada oturup yatsı namazını da onunla birlikte kılsak.” dedik ve oturduk. Derken yanımıza geldi ve “Hâlâ burada mısınız?” buyurdular. Biz de “Evet” dedik. “İyi yapmışsınız!” buyurdu ve sıkça yaptığı gibi başını semaya kaldırdı ve şöyle buyurdu: “Yıldızlar semanın emniyetidir.  Yıldızlar gitti mi vaat edilen şey semaya gelir. Ben de ashabım için bir emniyet ve güven kaynağıyım.(Hayatta kaldığım sürece, ashabım arasında nizam, intizam ve güven devam edecektir.) Ben gittiğim zaman, ashabım için varit olan tehdit, insanların başlarına gelecektir. Ashabım da, ümmetim için bir emniyet ve güven kaynağıdır. Ashabım gidince de, ümmetime vaat edilen şey gelir.”¹⁴ Her sahabenin kendisine has ama bizlere örnek olabilecek özellikleri vardır. “Ümmetimin en merhametli olanı Ebû Bekir’dir. Allah’ın emri hususunda en titiz olanı Ömer’dir. En hayâlı olanı ise Osman’dır. (Davalarda) en isabetli karar veren Ali’dir. Helâl haramı en iyi bilen Muâz b. Cebel’dir. Ferâiz ilmini en iyi bilen Zeyd b. Sâbit’tir. Kur’an okumayı en iyi bileni Übey b. Kâb’dır. Her ümmetin bir emini vardır. Bu ümmetin emini EbûUbeyde b. Cerrâh’tır.”¹⁵, “Doğru sözlülük bakımından Ebû Zer’den daha iyisini ne yeryüzü barındırmış, ne de gökyüzü gölgelendirmiştir.”¹⁶ Daha birçok hadiste bazı sahabelerin öne çıkan özellikleri sayılmakla birlikte aslında hepsi bizler için bir önderdir. “Ashabım yıldızlar gibidir, hangisine uyarsanız doğru yolu bulursunuz.”¹⁷ Başta sahabe olmak üzere Allah dostlarının dünyada olduğu gibi ahiret günü de faydalı olacağı umulmaktadır. “Ashabımdan herhangi biri bir yerde ölürse, mutlaka o, (o belde) insanları için kıyamet günü bir nur ve kılavuz olarak diriltilir.”¹⁸ Onlar, bu mertebeyi Efendimiz (s.a.v.)’i görmekle birlikte dini yaşama konusundaki gayretleri ve dine olan bağlılıklarıyla elde etmişlerdir. Bize düşen Efendimiz (s.a.v.)’in bu güzide arkadaşlarını saygıyla yâd etmek ve onların örnekliğinden azami derecede istifade etmektir. Bunu zaten Rabbimiz istemektedir.  “… Onlardan (sahabeden) sonra gelenler de şöyle derler: “Rabb’imiz! Bizi ve bizden önce iman etmiş kardeşlerimizi affet; kalplerimizde inananlara karşı bir kin bırakma! Rabb’imiz sen çok şefkatli, çok merhametlisin.”¹⁹

Dipnot

Yard. Doç. Dr. Mustafa KARABACAK 1.     68/Kalem, 48. 2.    33/Ahzâb, 40. 3.    68/Kalem, 4. 4.    33/Ahzâb, 21. 5.    Müslim, Salâtü’l-Misafirîn, 139; EbûDâvûd, Tatavvu, 26. 6.    34/Sebe, 10-11. 7.    ”Buhârî, Buyu’, 15, Enbiyâ, 37. 8.    Buhârî, Fedâilu’l-Kur’an, 31; Müslim, Misâfirîn, 235, 236. 9.    Buhârî, Enbiyâ, 37. 10.    Buhârî, Enbiyâ, 37, Teheccüd, 7; Müslim, Sıyâm, 188. 11.    3/Âl-i İmrân, 172-173. 12.    48/Fetih, 29. 13.    59/Haşr, 8-10. 14.    Müslim, Fedâilu’s-Sahâbe, 207; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, IV, 399. 15.    Tirmizî, Menâkıb, 32; İbnMâce, Mukaddime, 17 16.    Tirmizî, Menâkıb, 35; İbnMâce, Mukaddime, 18 17.    İbn Batta el-Ukberî, el-İbânetü’l-Kübrâ, II, 569. 18.    Tirmizî, Menâkıb, 58. 19.     59/Haşr, 10.

Mustafa KARABACAK

Yazar