II. MUSTAFA’NIN VEFALI EŞİ HAFSA SULTAN

Sultan II. Mustafa’nın diğer eşidir. Yavuz Sultan Selim’in zevcesi, Muhteşem Süleyman’ın meşhur validesi Hafsa Sultan ile karıştırılmamalıdır. Kaynaklarda adı, Hafize olarak da geçmektedir. Hafsa Sultan’ın, 1682’de doğduğu tahmin edilmektedir. İngiltere’nin İstanbul büyükelçisinin eşi Lady Montagu’nun anlattıklarına bakılırsa, Reisülküttap Bekir Efendi tarafından 10 yaşında iken saraya getirilmiştir. Sultan II. Ahmed zamanında hareme girdiği muhtemeldir. Sultan II. Mustafa 1695’te padişah olduğu zaman, Hafsa Sultan’ı görmüş ve beğenmiştir. Onunla izdivaç ederek haremine almıştır. Padişah’ın kadın efendisi veya ikbali olmuştur. Lady Montagu (1689-1762), 1717-1718 arasında İstanbul’da kaldığı süre zarfında Hafsa Sultan’ı da ziyaret etmiş, onu yakından tanıma imkânı bulmuştur. Bu ziyaret ve tanışma hadisesine hatıralarında uzun uzadıya yer vermiştir. Montagu anılarında, Hafsa Sultan’ın sarayı, giyimi, fizikî görünümü, yaptığı ikramlar, neşeli hâli, nezaketi, konuşması, kendisine karşı sergilediği muamele, misafirperverliği, etrafındaki cariyeler ve gündelik hayatının diğer ayrıntılarından söz ettikten sonra suretini şöyle tasvir etmiştir: “Padişahı büyüleyen böyle bir kadını, büyük bir zevkle seyrettim.” Elbisesi, kullandığı aksesuarlar ve görkemi ilgili olarak da hayranlıkla bezeli şu detaylı gözlemleri serdetmiştir: “Elbisesi son derece kıymetliydi. Arkasında dolama ismi verilen bir gömlek vardı. Kırmızı renkli, yukarıdan aşağıya, yakasından eteğine kadar elmaslarla süslenmişti. Düğmelerin üzerinden, altın süslere benzeyen iri elmas süsler sarkıyordu. Gömleği ise, sapları iri elmaslarla süslü daha küçük iki iğne ile kemere tutturulmuş. İç gömleğini, baklava biçimli iki büyük elmas düğmeyle iliklemiş. Geniş kemeri tamamen elmas işli. Gerdanındaki üç dizi mücevher, dizlerine kadar iniyordu. Biri, iri inciler arasına konulan Hint yumurtası büyüklüğünde zümrüt, diğeri de her biri ufak para büyüklüğünde gayet koyu yeşil üç veya altı altın kalınlığında zümrütlerden meydana geliyordu. Üçüncüsü ise yuvarlak zümrütlerden meydana gelmişti. Küpelerin parıltısı diğerlerinin hepsini gölgede bırakıyordu. Armut şeklindeki küpeler, fındık büyüklüğündeki iki elmastan yapılmıştı. Tarbuşunun (fese benzer ufak püsküllü başlık) etrafındaki dört dizi inci ise gördüklerimin en güzelleriydi. Bu diziler, etrafı 20 elmasla süslü iri bir yakutla tutturulmuştu. Bilezikleri de elmastı. Saçları tamamen zümrüt ve elmas iğnelerle süslenmişti. Parmağına taktığı büyük yüzüğü hiç görmedim. Bunların kıymetini ancak kuyumcular takdir ederler. Avrupa’daki kraliçeler içinde, bu mücevherlerin yarısına dahi sahip olanı yoktur.” Hafsa Sultan, kocası Sultan II. Mustafa’nın 29 Aralık 1703’te vefat etmesiyle birlikte 21 yaşında dul kalmıştır. II. Mustafa’dan -biraz şüpheli de olsa- beş çocuğu olmuş; bunlardan 4’ü ölmüş, bir kızı sağ kalmıştır. Lady Montagu’nun Hafsa Sultan’ın eşinin vefatından duyduğu derin kedere, aradan 15 yıl geçmesine rağmen hâlâ ona beslediği muhabbet ve vefaya dair aktardığı hatırat, fevkalade duygu yüklüdür: “Hafsa Sultan, Sultan Mustafa’dan büyük bir zevkle ve gözleri dolarak bahsediyordu: ‘Bundan önceki saadetim, bana rüya gibi geliyor. İnsanların en büyüğü ve en sevimlisi tarafından sevildiğim için iftihar ediyorum. Onunla bütün seferlere iştirak ederdim. Beni herkesten üstün tutardı. Kızımı sevmeseydim, onun arkasından yaşamak istemezdim. Bu anne sevgisi beni ölümden döndürdü. Sultan’ın ölümünden sonra bir sene sokağa çıkmadım. Zaman kederimi bir parça hafifletti. Fakat yine de haftanın birkaç günü onun için gözyaşı dökerim.’ dedi. Bu sözlerde riya yoktu. Üzüntüsü yüzünden belli oluyordu.” II. Mustafa’nın yerine tahta çıkan kardeşi Sultan III. Ahmed tarafından, kendisini saraya getiren seksen yaşlarındaki Reisülküttap Bekir Efendi ile evlendirilmiştir. Bu evliliğe biraz da mecbur bırakılmış; sevdiği padişahın üzerine başkasıyla evlenmeyi hakaret sayarak, kabul etmekte oldukça zorlanmış ve çok üzülmüştür. Fakat padişah III. Ahmed’e söz geçirememiş, tepkisi ve direnci faydasız kalmıştır. İkinci izdivacının tarihi kesin olarak belli değildir. Reisülküttap Bekir Efendi 1723’te vefat ettiğine göre, arzu etmediği bu zoraki evlilik çok da uzun sürmemiş olmalıdır. 41 yaşında tekrar dul kalan Hafsa Sultan’ın hayatının bundan sonraki kısmının nasıl geçtiği ve nasıl sonlandığı hakkında başka bir malumat yoktur