Derdime Dermânım Efendim

Seyrânî (1800-1866)

Zülfün gibi âh aklı perîşânım efendim

Kurban tenine bende olan cânım efendim

Dîvâneyim aşkınla değil elde iradem

Uslanmağa yok elde bir imkânım efendim

Her derde devâ olmağa var sende liyâkat

Aşkın bilirim derdime dermânım efendim

Kalbimde karar eyleyeli nakş-ı hayâlin

Gülşendeki güller gibi handânım efendim

Seyrânî’ye ver varını yok değil aslâ

Ey Vâcib-i mevcûd u Kerem-kânım efendim

19.asır şairi Seyrânî’yi halk şairi olarak telâkkî etmekle birlikte Dîvân edebiyatı sahasında da at koşturmuş bir mütefekkir saymak mübalâğa olmaz. Şiirlerinde hece ölçüsü yanında Dîvân şiirine dâhil olma şartlarından birisi olan aruz veznini de azımsanamayacak kadar kullandığı görülüyor. Dîvân şiirinin sadece ölçüsünü değil mazmunlarını da başarıyla kullanan Seyrânî’nin en azından Dîvân kültürüne vâkıf bir şair olduğu muhakkak görülüyor. Peygamber Efendimiz’in övgüsünde yazdığı na’tlarda da bunu açıkça görebiliriz.

Seyrânî’nin diğer şiirleri gibi na’tlarında da hem halk hem de Dîvân kültürünün izleri görülür. Bir na’tinde:

Bende bir ateş var yanmadan tüter

Tütünsüz âteşe yandığım yeter

Lûtfuna muhtacım iş sende biter

Sensin cümle derde dermân olan yâr

derken halk şiirinin hem ölçüsünü hem de kültürünü, ifade ve hitap tarzını olduğu gibi yansıtır. Diğer taraftan başka bir na’tinde:

Ahmed-i Muhtâr’dır sermâye-i feyz-i vücûd

Eylemiştir hilkatin esrârın izhâr ibtidâ

gibi Dîvân şairlerine has kâfiye ve redif ve tabiî ki aruz vezni ile Dîvân edebiyatının gazellerini hatırlatır. Nitekim yukarıya tamamını aldığımız na’t de bu nevi’dendir.

Dîvân şiirinde sevgilinin zülfü daima siyah ve dağınık olarak hayal edilir. “Zülf”ün geçtiği beyitlerde perîşân (dağınık) ve siyah (kara) kelimesini de görürüz. Ayrıca zülf,âşığı bağlayan “bende” eden bir silah durumundadır. Şair, ilk beyitte Hz. Muhammed (s.a.v.)’i bir sevgili kabul ediyor. Kendisi ona deli dîvâne âşıktır. Âşığın aklı daima perişandır. Sevgilinin saçı gibi. Ne de olsa aşk olan yerde “karar”dan söz edilemez. Fuzûlî:

Ey bana sabr et diyen hâl-i dilimden bî-haber

Aşk olan yerde n’eder ârâm yâ n’eyler şekîb

“Ey gönlümün hâlinden haberdâr olmayan, bana sabret diyorsun. Aşk olan yerde hiç huzur, sabır olur mu?” derken bu duruma işaret eder.

Âşığın sevgili yanında benliği yoktur. Dolayısıyla o bir “bende”dir, köledir. Canı ise kurban olmaya hazırdır.

Aklın perişanlığı, bendelik peşi sıra dîvâneliği getirir. Dîvânelik ise bizde Mecnûn çağrışımı uyandırıyor ki,Mecnûn’un aklı yoktur. Aklın olmadığı bir yerde irâde ve disiplinden de söz edilemez. Cünûn hâlindeki bir insana dışarıdan müdâhale gerekir. Yani ona derman olacak bir ilâç gerekir. Bu çare sevgilidedir.

Seyrânî her derde devâ gördüğü Peygamber Efendimiz’den yardım dilemektedir. Onun aşkı, derdine dermandır. Onun hayali âşığın kalbini mesken tuttuktan sonra, âşık da tıpkı gül bahçesinde her biri gülen bir insana benzeyen güller gibidir.

Son beyitte Seyrânî, Allah’ın birçok güzellik ve keremiyle yarattığı ve “Habibim” diye hitap ettiği Rasûlü’nden, şefâat ve merhamet diler. Çünkü Hz. Muhammed (s.a.v.) şefâat menbâıdır.