CÖMERTLİK TİMSALİ OLARAK HZ. PEYGAMBERİMİZ (S.A.V.)

"İslâm¸ insanların bencil tutkularından¸ aşırı mal sevgisi ve hırstan korunabilmesi için cömertliği ahlâkî bir fazilet olarak kabul etmiştir. Bizim için her hususta en güzel örnek olan Peygamberimiz (s.a.v.) de mübarek hayatı boyunca¸ her hususta olduğu gibi cömertlik hususunda da bizlere en güzel örnek olmuş¸ cömertliğin cennet ehlinin vasfı olduğunu bizlere bildirmiştir."

Cömertlik¸ sözlüklerde kişinin malını¸ parasını harcama hususunda eli açık olması¸ başkalarıyla paylaşması¸ esirgemeden vermesi¸  sehâvetli olmak¸ ikram/kerem sahibi¸ yardımseverlik gibi anlamlara gelir.

İslâm ahlâkında ise cömertlik¸ kişinin sahip olduğu mal varlığından meşrû ölçüler dâhilinde ve karşılık beklemeksizin sırf Allah (c.c.) rızası için ihtiyaç sahiplerine verilmesini sağlayan bir fazilettir.

Cömertlik¸ insanın dinini¸ ahlakını¸ şahsiyetini olgunlaştıran bir fazilettir. Kur'an-ı Kerim'de cömertlik¸ Yüce Allah'ın isimleri arasında geçmekte¸ Yüce Allah'ın "Kerim"; cömertliği¸ ihsanı çok bol olan[1]¸ çok yüce ve ikram sahibi olduğu "Zü'l-Celâlî ve'l-ikram" belirtilmektedir.

Diğer ahlâkî faziletler gibi cömertlik de israf ve cimrilik diye adlandırılan iki aşırılığın (rezilet) ortası sayılmıştır. İsraf¸ şahsî ve ailevî harcamalarda aşırılığa kaçmak¸ nefsin kötü arzularını tatmin uğruna dinî¸ ahlâkî ve insanî hiçbir gaye gütmeksizin eldeki imkânları¸ malı saçıp savurmak; cimrilik ise dinin ve örfün gerekli gördüğü yerlere harcama yapmamaktır.  Kur'an-ı Kerim'de¸ Müslümanlara her iki aşırılıktan da kaçınarak harcamalarda ölçülü olmaları emredilmiştir.[2] Bu bağlamda İmam Gazâlî şunları söyler: "Allah'ın verdiği malı yaratılış gayesine uygun olarak harcamak cömertlik¸ yaratılış gayesi için harcamaktan kaçınarak elde tutmak cimrilik¸ yaratılış gayesinin dışında kullanmak da israftır."

Cömertlikte Örneğimiz

Bizim için her hususta en güzel örnek olan Peygamberimiz (s.a.v.) de mübarek hayatı boyunca söz ve davranışlarıyla cömertliğe gereken önemi vermiş¸ bu hususta bizlere söz ve davranışlarıyla çok güzel örnek olmuştur.

Peygamberimiz (s.a.v.) insanların en cömerdi ve en iyilikseveriydi.[3] Kendisinden bir şey istenildiğinde asla yok dememiş¸[4]  eline ne geçerse ihtiyaç sahiplerine dağıtmış¸ "Ben¸ ancak dağıtıcıyım¸ veren ise Allah'tır."[5]¸ "Uhud Dağı kadar altınım olsa borcum için ayıracaklarım hari縠 üç günden fazla elimde tutmaz hepsini dağıtırdım."[6]  buyurmuştur.

Allah Rasûlü (s.a.v.)¸ veren (üstteki) elin¸  alan (alttaki) elden daha hayırlı olduğunu[7]¸ elindeki malı cömertçe Allah yolunda ve ihtiyaç sahipleri için harcayan kimselere imrenilmesi gerektiğini¸[8] her sabah iki meleğin cömert kimselere dua ettiğini¸[9] cömertliğin zıddı olan cimriliğin imanla bir arada bulunamayacağını[10] bildirmiştir.

Üstün Bir Ahlâkî Fazilet: Cömertlik

Peygamberimiz (s.a.v.)¸ cömertliğin üstün bir ahlâkî fazilet olduğuna işaret ederek şöyle buyurmaktadır: "Cömert kişi¸ Allah'a yakın¸ cennete yakın¸ insanlara yakın ve cehennem ateşinden uzaktır. Cimri insan¸ Allah'tan uzak¸ cennetten uzak ve cehennem ateşine yakındır. Cömert cahil¸ ibadet eden cimriden Allah'a daha çok sevimlidir."[11]

Abdullah b. Abbas¸  Peygamberimizin (s.a.v.) cömertliğini şöyle anlatır: "Allah'ın Rasûlü¸ insanların en cömerdi ve en iyilikseveriydi. Bilhassa¸ Ramazan ayında Cebrail ile beraber bulunduğu zamanlarda çok cömertti. Rasûlullah (s.a.v.) cömertlikte bereket getiren rüzgârlardan daha cömertti."[12]

Peygamberimizin (s.a.v.) cömertliğini ifade eden sayısız örnek vardır. Konumuzun daha iyi anlaşılması için vereceğimiz şu örnek yeterlidir sanıyorum. Peygamberimiz (s.a.v.) bir defasında Safvan bin Ümeyye isimli henüz Müslüman olmamış birisine bir vadi dolusu deve ve koyun hediye etmiş¸ bunun üzerine Safvan bin Ümeyye: "Bir peygamberden başka kimsenin kalbi bu kadar cömert olamaz." diyerek Müslüman olmuştur. Daha sonra Safvan bin Ümeyye¸ Kureyş'in yanına döndü ve onlara: "Ey kavmim! Müslüman olun. Vallahi Hz. Muhammed (s.a.v.) öyle cömert davranıyor ki¸ yokluktan ve yoksulluktan hiç korkmuyor." dedi.[13]

Sonuç olarak söylemek gerekirse İslâm¸ insanların bencil tutkularından¸ aşırı mal sevgisi ve hırstan korunabilmesi için cömertliği ahlâkî bir fazilet olarak kabul etmiştir. Bizim için her hususta en güzel örnek olan Peygamberimiz (s.a.v.) de mübarek hayatı boyunca¸  her hususta olduğu gibi cömertlik hususunda da bizlere en güzel örnek olmuş¸ cömertliğin cennet ehlinin vasfı olduğunu bizlere bildirmiştir.