ÇOCUKLARA OLUMLU DAVRANIŞ KAZANDIRMA

Her işi başarıya ulaştıran bir püf noktası vardır. Bu davranış değiştirme yönteminde de püf noktaları ve sonucu etkileyen birçok değişken vardır. Ayrıntılar önemlidir."

İnsan doğuştan iyidir ve değerlidir. Carl Rogers

"Çocuğumla baş edemez hale geldim¸ beni hiç dinlemiyor¸ ders çalışmıyor¸ sorumluluk almıyor¸ çok dağınık! Her şeyi denedim¸ ama etkili olmadı. Ne yapacağımı şaşırdım!"

 Yukarıdaki yakınmaları dinlediğim görüşmelerin sayısını hatırlamıyorum bile.

Çocuklarda davranış değiştirme¸ olumsuz davranışları azaltma ya da ortadan kaldırma ve olumlu davranış kazandırma konusunda birçok ebeveyn ve öğretmenin problem yaşadığı aşikârdır.

Aracınız çamura saplanıp patinaj yapmaya başladığında gaza basmaya devam ederseniz saplandığınız yerden çıkmanız daha da zorlaşacaktır. Bu durumda; ya aracı çektireceksiniz ya da zemini tekerin tutunmasını sağlayacak şekilde dolduracaksınız. Bu duruma maruz kaldığında böyle bir çözümü üretemeyecek bir insanı düşünemiyorum.

Gelin bu problemi ve beraberinde ifade ettiğim çözüm önerisini çocuklara olumlu davranış kazandırma ve olumsuz davranışları ortadan kaldırma konusu ile ilişkilendirelim.

 "Ders çalış¸ odanı topla¸ sorumluluklarını yerine getir¸ sözümü dinle¸ terbiyeli ol¸ ödevlerini bitir¸ beni çıldırtıyorsun¸ başıma bela oldun…" gibi her gün sıralanan ifadeler yüzünden bozulmuş¸ yıpranmış¸ saygısızlaşmış¸ değerini yitirmiş¸ kokmuş ve ulaşılamaz hale gelmiş ilişkilerinizi öncelikle düzeltmeniz gerekiyor.

Çocuğunuzda gördüğünüz hoşunuza gitmeyen her şeyi çöpe atın. Tüm olumsuzlukları hafızanızdan silin. Bırakın dersi falan! Kim¸ ders çalışmamakta ısrar eden bir çocuğa" Ders çalış!" demekle bu davranışı kazandırmıştır ki? Bence hiç kimse!

Yeterince çamura saplanmışsınız. Ders çalışma isteği kaybolmuş bir çocuğa "Ders çalış" demek şu an içinde bulunduğunuz bataklıkta çırpınmaktan başka bir şey değildir. Çırpındıkça batarsınız. Söyledikçe ilişkiniz bozulur¸ size olan saygısı azalır. Saldırganlık¸ şiddet¸ nefret gibi olumsuz tepkilerde artış olur. Çocuğunuzu kaybetme noktasına gelebilirsiniz.

Şimdi arkanıza yaslanın ve düşünmeye başlayın. Şu ana kadar çocuğunuza bakarken kullandığınız renkli gözlükleri çıkarın gözünüzden. Takın saydam gözlüğünüzü. Elinize kâğıt kalem alın ve başlayın yazmaya. Samanlıkta iğne arar gibi¸ çocuğunuzun sahip olduğu olumlu özellikleri araştırın. Küçük büyük demeden gözlediğiniz her şeyi kaydedin. Ardından bu özelliklerin farkında olduğunuzu belirterek onu takdir edin ve memnuniyetinizi ifade edin. Bu mutluluğu ve memnuniyeti kendi içinizde yaşamayın. İletin bu sevinci çocuğunuza. Böylece devam etsin günlerce. Evet¸ günlerce… Derslerden geri kalacak¸ okuyamayacak¸ yetiştiremeyecek¸ telafisini yapmak daha da zor olacak¸ bırakırsam mahvolur¸ bir daha hiç toparlayamaz." diye düşünüyorsanız yazının bundan sonraki kısmını okumanız size bir fayda sağlamayacaktır. Okumayı burada kesebilirsiniz.

Klasikleşmiş bir örneğe birlikte bakalım: Çocuğunuzun paylaşmak istemediği notlarını öğrendiniz.

Tablo size göre berbat değil mi? Şimdi ne yapmalıyız sorusunun cevabını verelim: "Teknoloji ve Tasarım dersine karşı ilgili olduğunu görüyorum.1.yazılıdan 85 almışsın. Tebrik ederim. Derslerinle ilgili herhangi bir yardıma ihtiyaç duyarsan her zaman yanındayım/yanındayız." Bitti!

Bağrınıza taş basarken ders başarısı dışında olumlu özellikleri bulma avcılığınız ısrarla devam edecek. Böylece şimdiye kadar yıprattığınız ve yıprandığınız zemini terk ettiniz. Hiç bir olumsuz ifade ve eleştiri olmaksızın¸ sadece olumlu özelliklerden ve davranışlardan dolayı çocuğa karşı ortaya koyduğunuz yaklaşım çocuğu şaşırtır. Çocuk farklı düşünmeye başlar: "Annem- babam beni eskisi gibi incitmiyor¸ bana baskı yapmıyor¸ olumsuz eleştiride bulunmuyor¸ başardığım küçücük şeyleri bile fark ediyor¸ takdirle karşılıyor¸ beni seviyor¸ bana eskisinden daha fala değer veriyor." diye düşünmesi muhtemeldir.

Beraberinde; "Sadece bir dersten aldığım iyi nottan dolayı böyle övgü alıyorsam diğer derslerim de iyi olduğunda bu övgüyü düşünemiyorum." diyecektir.

Bu düşünceler çocuğa ne sağlar? Öncelikle yaptığını devam ettirir. Sonrasında birçok çocukta gözlendiği gibi başarı düzeyindeki artış diğer derslere de yansır. Çocuğu¸ başka olumlu davranışları sergilemeye motive eder. Beğenilme ve başarı hazzını yaşayan çocuk¸ daha fazlasını elde etmek için kendisinde güç bulur.

Her işi başarıya ulaştıran bir püf noktası vardır.  Bu davranış değiştirme yönteminde de püf noktaları ve sonucu etkileyen birçok değişken vardır. Ayrıntılar önemlidir. Nasıl uygulandığı¸ ne söylendiği değil nasıl söylendiği; ses tonu¸ zamanlama¸ yüz ifadesi¸ vücut diliniz… Ve en önemlisi sabır¸ sabır¸ sabır… Ayrıntılarda gizli mükemmelliği yakalayacağınızı ümit ediyorum.