BOŞANMADAN ÖNCE NE YAPABİLİRİZ?

"Yüce Allah¸ karı koca arasındaki geçimsizliklerin giderilmesi için¸ öncelikli olarak eşlerin kendi aralarında anlaşma gayretine girmelerini¸ sabırlı olmalarını¸ boşanmadan evvel uzun uzun düşünmelerini¸ ancak bundan netice alınamadığında son çare olarak ailelere bilgi vererek hakeme başvurulmasını istemektedir."

Boşanma insan hayatında karı koca için¸ özellikle de çocuklar için büyük yaralar açan Allah'ın hoşuna gitmeyen ama izin verdiği bir helâldir. Bu nedenle eşler boşanma kararı verirken çok düşünmeli¸ istişare etmeli ve gerekirse uzman yardımı almalıdırlar. Boşanmadan önce yapılabilecek birçok şey vardır. Bu yazıda bunlara değinilecektir.

Evlilik ve boşanma konusunda bakın Yüce Allah¸ Nisâ suresinde ne buyuruyor:

"Ey iman edenler! … Onlarla (kadınlar) iyi geçinin. Eğer onlardan hoşlanmadıysanız¸ olabilir ki¸ siz bir şeyden hoşlanmazsınız da Allah onda pek çok hayır yaratmış olur."[1]

 "Erkekler¸ kadınların koruyup kollayıcılarıdırlar.[2] Çünkü Allah¸ insanların kimini kiminden üstün kılmıştır. Bir de erkekler kendi mallarından harcamakta (ve ailenin geçimini sağlamakta)dırlar. İyi kadınlar¸ itaatkârdırlar. Allah'ın (kendilerini) koruması sâyesinde onlar da "gayb"ı[3] korurlar. (Evlilik yükümlülüklerini reddederek) başkaldırdıklarını gördüğünüz kadınlara öğüt verin¸ onları yataklarında yalnız bırakın. (Bunlar fayda vermez de mecbur kalırsanız) onları (hafifçe) dövün. Eğer itaat ederlerse¸ artık onların aleyhine başka bir yol aramayın. Şüphesiz Allah¸ çok yücedir¸ çok büyüktür."[4]

"Eğer karı kocanın arasının açılmasından endişe ederseniz¸ erkeğin ailesinden bir hakem¸ kadının ailesinden bir hakem gönderin. İki taraf (arayı) düzeltmek isterlerse¸ Allah da onları uzlaştırır. Şüphesiz Allah¸ hakkıyla bilendir¸ hakkıyla haberdardır."[5]

"Eğer bir kadın kocasının¸ kendisine kötü davranmasından yahut yüz çevirmesinden endişe ederse¸ uzlaşarak aralarını düzeltmelerinde ikisine de bir günah yoktur. Uzlaşmak daha hayırlıdır. Nefisler ise kıskançlığa ve bencil tutkulara hazır (elverişli) kılınmıştır. Eğer iyilik eder ve Allah'a karşı gelmekten sakınırsanız¸ şüphesiz Allah yaptıklarınızdan haberdardır."[6]

Kur'an'da boşanmanın ayrıntılı şekilde anlatıldığı Talâk suresi 1. âyeti de şöyledir:

"Ey Peygamber! Kadınları boşadığınızda iddetleri içinde boşayın ve iddeti sayın. Rabbiniz Allah'tan çekinin. Onları evlerinden çıkarmayın. Onlar da çıkmasınlar; açık bir fuhuş yapmış olurlarsa başka. Bunlar Allah'ın sınırlarıdır. Kim Allah'ın sınırlarını aşarsa kendine kötülük etmiş olur. Bilemezsin¸ belki Allah bunun ardından yeni bir durum ortaya çıkaracaktır."[7]

Evlilikte Öncelik Geçinmeye Çalışmaktır

Nisâ ve Talâk surelerindeki bu âyetlerden de anlaşılacağı gibi evlilikte geçinmek esastır. Sorun çıktığında¸ önce karı koca kendi aralarında sorunu çözmeye uğraşmalıdır.

Kur'an¸ evliliğin devamlılığı konusunda erkeğe birinci derecede şu görevleri vermektedir:  

- Evliliği korumak için hanımlarınızla iyi geçinin.

- Kadınlar her ne kadar hoşa gitmeyen hâllerde bulunsalar bile¸ sabır ve dayanma gücü göstererek onlara iyi davranın.

- Olur olmaz sebeplerle yuvayı bozmaya teşebbüs etmeyin. (Bunun bir istisnası hanımın açıktan fuhuş işlemesidir.)

Şâyet Kadın Geçimsizlik Yaparsa

Kur'an¸ aileye çok önem vermekte ve eşlere¸ yuvanın devamlılığı ve bozulmaması için öğütler vermektedir. Ailede anlaşmazlıklar olabilir. Evlilikte sorun hanımdan kaynaklanıyorsa¸ hanımın huysuzluk¸ geçimsizlik durumu devamlılık gösteriyorsa¸ o zaman Kur'an¸ üç aşamalı bir yöntem öneriyor. Önce kadınlara tatlı bir dil ile öğüt vermeli¸ bu fayda vermezse cinsel ilişkiye ara vermeli¸ son çare olarak da onları darp etmelidir. Darp etmenin ne olduğu konusu tartışmalıdır. Geleneksel olarak¸ darp dövme olarak anlaşılmıştır. Darp kelimesinin birçok anlamı olduğu bilinmektedir. Bunu eğitmek şeklinde anlayan olduğu gibi¸ bir müddet ayrı kalma şeklinde anlayan da olmuştur. Darbı bir müddet ayırmak şeklinde anlarsak¸ erkek geçimsizlik yapan eşini¸ bulundukları yerden başka bir yere gönderebilir. Eşlerin bir müddet ayrı kalması¸ aralarında evlilik bağı ile oluşan sevgi ve merhamet duygularını tekrar açığa çıkarabilir¸ barışmalarına ve mutlu bir hayat sürmelerine sebep olabilir. Bu nedenle¸ "Bilemezsin¸ belki Allah bunun ardından yeni bir durum ortaya çıkaracaktır." âyetiyle¸ Allah'ın¸ bir müddet ayrı kalan eşleri¸ daha ciddi düşünüp¸ ölçüp tartıp¸ yeniden uzlaştırıp birleştirebileceği anlatılmaktadır.

Diyanet İşleri Başkanlığı'nın meâlinde bu âyetle ilgili şu açıklamalar yer almaktadır: Mü'minler için en güzel örnek Hz. Muhammed (s.a.v.)'dir. Bu âyet-i kerîmeyi en iyi anlayan da şüphesiz ki odur. Kesin olarak biliyoruz ki o ömründe bir defa olsun elini kaldırıp bir kadına vurmamıştır. "Kadınlarını dövenleriniz iyileriniz değildir." buyuran da odur. "İçinizden biri¸ karısını köle döver gibi dövüp sonra da gece onunla yatabilir mi?" diyerek karı koca ilişkilerinin sevgiye dayanması gerektiğine dikkat çeken de odur. Bilindiği gibi Peygamber Efendimiz Vedâ Hutbesi'nde¸ çok can alıcı konulara temas etmiştir. Bu hutbesinde¸ kadınların haklarının gözetilmesini ve bu konuda Allah'tan korkulmasını özellikle vurgulamıştır. Kadının¸ evlilik sorumluluklarını yerine getirmemek¸ kocasının haklarını ihlâl etmek¸ onun şahsiyet ve vakarını zedeleyici tavırlar sergilemek veya iffet ve namusunu tehlikeye sürükleyebilecek durumlara meyletmek gibi olumsuz davranışlara girmesi hâlinde¸ aile yuvasının devamını sağlamaktan birinci derecede sorumlu olan kocanın¸ içine düştüğü mecburiyetten dolayı bazı tedbirlere başvurması tabiidir. Bu tedbirler¸ zaman¸ mekân ve sosyal şartlara göre farklılık gösterebilir. Âyette son seçenek olarak zikredilen darp meselesi de çok istisnaî bir tedbirdir. Böyle bir tedbirin fayda getirmeyeceği¸ tam tersine zarar getireceği bilinen durumlarda¸ İslâm bilginleri¸ kesinlikle bu seçeneğe başvurulmaması konusunda ittifak hâlindedirler.

Şâyet Erkek Geçimsizlik Yaparsa

Ailenin huzurunu bozacak ve devamlılık gösteren huysuzluk¸ geçimsizlik gibi davranışlar kocadan da gelebilir. Kur'an¸ bu durumda yuvanın dağılıp bozulmaması için kadına "barışıp anlaşma girişiminde" bulunmasını öğütlemiştir. Çünkü barış hep hayırlara¸ mutluluklara vesile olur. Barışma girişimini ailelere haber verilmeden¸ eşler kendi aralarında yapmalıdır.

Kadın ve erkek birbirlerinin vazgeçilmez bir tamamlayıcısıdır. Onlar eşleşerek yuva kurmuşlar¸ cinsel istekleri helâl yoldan tatmin etmişlerdir. Kadınlar¸ erkekler için bir câzibe merkezi ve süslü olarak gösterilmiş dünya nimetlerindendir.^[8] İşte kadınlardan gelen bu câzibeye¸ sevgi¸ saygı ve merhamet duyguları da eklenince¸ kadının güçlülüğü ve etkisi ortaya çıkmaktadır. Yaratılışı icabı güzel ve câzibeli olan kadının yapacağı barış girişimi ile eşlerdeki anlaşmazlıklar tatlıya bağlanabilir.

Hakemlerin Uzlaştırma Girişimleri

Kur'an¸ yuvanın yıkılmasını önlemede¸ eşler arasındaki anlaşmazlıkları çözmede başarılı olacak yöntemleri bildirmiştir. Yüce Allah¸ karı koca arasındaki geçimsizliklerin giderilmesi için¸ öncelikli olarak eşlerin kendi aralarında anlaşma gayretine girmelerini¸ sabırlı olmalarını¸ boşanmadan evvel uzun uzun düşünmelerini¸ ancak bundan netice alınamadığında son çare olarak ailelere bilgi vererek hakeme başvurulmasını istemektedir.

Hakem¸ iki tarafın anlaşmak üzere başvurup¸ vereceği kararına rıza göstermek için seçtikleri kimse; haklı ve haksızın ayrılmasında aracılık eden demektir. Hakem genellikle¸ karı kocanın akrabalarından seçilmekle beraber¸ diğer yakınlarından da olabilir. Eşlerin anlaşmazlık sebepleri masaya yatırılır¸ uygun çözümler ile yuvanın bozulmaması için arabuluculuk yapılarak uzlaşmaya gidilir. Eğer hakemler; karı kocanın aralarını düzeltmede samimi iseler¸ Yüce Allah da onları başarılı kılacaktır.

Toplumumuzda maalesef hakem geleneği pek yaygın değildir ve günümüzde de onun yerini psikolog ve danışmanlar almaktadır. Genellikle¸ eşler boşanmadan önce¸ kendi yakınlarına sorunlarını anlatmakta ve yakınları da olayları tek taraflı dinledikleri ve duygusal olarak taraflı baktıkları için gerçekçi tavsiyelerde bulunamamaktadır.

Bazen hepimiz yaşadığımız zorluklar ve sorunlar karşısında bunalıyor ve duygusal hareket edebiliyoruz. Bu nedenle¸ eşler evliliği sona erdirmeden önce iyi düşünmeli ve kendilerine şu soruları sormalıdır:

- Ben gerçekten boşanmak istiyor muyum?

- Gerçekten boşanmadan önce yapabileceğim her şeyi yaptım mı?

- Boşandığım zaman¸ sorunlar bitecek mi yoksa daha mı artacak?

- Boşandıktan sonra tahminen bir yıl sonra özellikle çocuk varsa beş yıl sonra ne olacak?

- Boşandıktan sonra beni¸ varsa çocuklarımı nasıl bir hayat bekliyor?