Bir Kitap: Şeyh Edebali

Kitabın adı: Şeyh Edebali

Yazar: Yunus Emre Evcim

Resimleyen: Zeynep Yeşilmen

Yayınevi: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları

Yayın yeri ve yılı: Ankara/2023

Sayfa sayısı: 36

Yaş aralığı: 8+

İşlenen konular: ilim aşkı, merak duygusu, iyilik, yardımlaşma, dayanışma…

Bugün sizlerle ilim aşığı bir büyüğümüzü paylaşacağım sevgili çocuklar. Bizler onu Şeyh Edebali olarak biliyoruz. Gerçek adı bir hayli uzun; İmâmüddin Mustafa b. İbrâhim b. İnac el-Kırşehrî. Kitabımızın ilk bölümünde babası küçük Mustafa’ya ahşap bir sandık verir ve içindekini öğrenebilmesi için sabretmesini söyler. Bu sandığın akıbetini yani sandığa ne olduğunu yazımızın sonunda söyleyeceğim.

Şeyh Edebali 1206 yılında Karaman’da dünyaya geliyor. Annesi onun çok uysal bir çocuk olduğunu söylermiş. Ancak yaşı ilerledikçe diğer çocuklardan farklı olduğu ortaya çıkıyor. En büyük farkı onun çok soru sorması ve merak duygusu sevgili çocuklar. Bir kere öğrenmeyi çok seviyor ve öğrendiği en küçük bilgi bile onu mutlu ediyor. Allah ona hayalini kurduğu ve duasını ettiği ilim talebeliğini, öğrenciliğini nasip ediyor.

İlk eğitimine Karaman’da başlıyor ardından Suriye’nin başkenti Dımaşk’a gidiyor. Dımaşk’ı biz Şam olarak söylüyoruz. Burada tahsilini, öğrenimini tamamlayan Şeyh Edebali tekrar ülkesine dönüyor.

Şeyh Edebali o zaman kadar öğrendiklerini başkalarına da anlatmak istiyor ve bir zaviye kurmak istiyor. Zaviye tasavvuf eğitiminin verildiği okuldur çocuklar. Tasavvufun ne olduğunu yaşınız biraz daha ilerleyince öğrenebilirsiniz. Şimdilik sadece adını duymanız kâfi.

Şeyh Edebali’nin kurduğu ilk zaviye Bilecik’tedir. Ardından Eskişehir’de de bir zaviye kuruyor ve burada talebelerine hizmet ediyor.

Elbette Şeyh Edebali denilince Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi hemen aklımıza geliveriyor. Şeyh Edebali Osman Gazi’nin kayınpederidir çocuklar. Osman Gazi âlimleri çok sever ve onlara hürmet gösterirdi, bu yüzden Şeyh Edebali’yi sık sık ziyaret eder ve onunla sohbet ederdi.

Yine bu ziyaretlerin birinde Şeyh Edebali’nin misafiri olan Osman Gazi bir rüya görür. Rüyasında bembeyaz ışıklar saçan ay Şeyh Edebali’nin koynundan çıkar ve Osman Gazi’nin koynuna girer. Ardından karnından bir ağaç göğe doğru yükselir ve bu ağacın dalları ve yaprakları bütün dünyayı sarar. Osman Gazi bu rüyanın hikmetini Şeyh Edebali’den sorar. Şeyh Edebali ona bu rüyanın büyük bir devletin habercisi olduğu müjdesini verir. Bu devlet Osmanlı Devleti’dir. Böylece Osman Gazi gibi yiğit bir beyin öncülüğünde Osmanlı Devleti’nin temelleri atılır.

Şeyh Edebali demişken Ahilik teşkilatı hakkında da bir şeyler söylemek lazım. Sevgili çocuklar, Ahilik esnaf ve sanatkârlar arasında birlik, beraberlik ve dayanışmayı sağlayan bir teşkilattır. Bu teşkilat aynı zamanda esnaf ve sanatkârları yaptıkları mesleklere göre yetiştirir ve onlara eğitim verir. Kısaca Ahilik sistemi hem üreticiyi hem de tüketiciyi koruyan bir sistemdir. Kitabımızda “pabucu dama atılmak” deyiminin nereden geldiği ile ilgili bilgiler de verilmektedir ki bunun araştırmasını sizlere bırakmak istiyorum.

Evet, yavaş yavaş yazımızın sonlarına geliyoruz. Kitabımızın başında Şeyh Edebali’nin babası ona ahşap bir sandık vermiş ve sandığın açılması için sabırlı olmasını tavsiye etmişti. Nihayet Şeyh Edebali o sandığı açar. Sandıktan bir kâğıt çıkar. Bu kâğıtta bir hadis-i şerif yazılıdır.  Allah’ın iyiliğin anahtarını verdiği kullarının övüldüğü bu hadis, Şeyh Edebali için ölene kadar rehber olur. Allah ona ve bütün geçmişlerimize rahmet eylersin. İyi okumalar…