BENDEKİ “BİLİNÇALTI”

Bilinç ve Bilinçaltı Nedir? İnsanoğlu, yaratılışı gereği tek zihne sahiptir. Fakat zihnin yaptığı işlev gereği iki kısımdan oluşmaktadır. Zihnin yapmış olduğu bu iki işlevi birbirinden ayırmak için de psikologlar birçok terim kullanmışlardır. Joseph Murphy zihnin iki işlevini; “nesnel-öznel zihin, bilinç-bilinçaltı zihin, uyanık-uyuyan zihin, yüzey benlik-derin benlik, gönüllü ve istençli zihin-istemsiz zihin, eril zihin-dişi zihin, rasyonel seviye-irrasyonel seviye” diye adlandırmaktadır.[1] Bu isimler arasına bizler de iç benlik-dış benlik, nefis ve ruhu eklesek de biz bu kitapta daha çok bilinç ve bilinçaltını kullanmaya özen göstereceğiz. İnsanların; “İçimde bir sıkıntı var.”, “İçim içime sığmıyor!” diye ifade etmeye çalıştıkları “iç” aslında bilinçaltının ta kendisidir. “Bir ben vardır bende, benden içeri!” diyen Yunus Emre, bunu çok güzel ifade etmiştir. Cenab-ı Hak, içimizdeki iç konusunda şöyle buyurmaktadır: “Gerçek şu ki, insanlar kendi iç dünyalarını değiştirmeden Allah onların durumunu değiştirmez."[2] “İnsanı biz yarattık ve elbette içinden geçenleri biliriz.”[3] Bilinç uyarıcıların farkında olma hali iken bilinçaltı ise farkında olmadığımız duygu ve düşüncelerimizdir. Başka bir ifadeyle bilinç, kişinin uyarıcılara bağlı olarak davranışlarındaki farkındalık hâlidir. Yani kişinin uyku, baygınlık gibi algılamayı etkileyecek durumlarının olmaması hâlidir. Bilinçaltı ise kişinin farkında olmadığı fakat davranışlarının temelinde yatan duygu ve düşüncelerdir. Yani bilincimizin farkında olmadığı davranışlarımızın temelini oluşturan ve bedenimizin hareketlerini sağlayan istem dışı çalışan kaslarımızın yönetildiği bölümdür. Bilinç dediğimizde birçoğumuzun  aklına ilk; bilerek, isteyerek, farkında olarak yaptığımız şeyler gelmektedir. Bilmeyerek bir şey yaptığımız zaman, farkında olmadığımızı ifade etmek için de “İnanın bilinçli olarak yapmadım!” ifadesini kullanırız. Bilincimiz bilgileri, beş duyu organımız aracılığıyla gözlem, deneyim, eğitimle ve mantık yürüterek öğrenir. Bilinçaltımız ise duygu ve düşüncelerimizin kayıtlı olduğu hafıza deposundaki bilgilere göre hareket eder. Bilincimiz;  duyusal girdilerin analiz edildiği ve mantıksal değerlendirmelerin yapıldığı yerdir. Beynimiz, karar verme sürecinde girdileri düşünür, muhakeme eder, eleştirir, değerlendirir. Dışarıdan gelen bilgileri süzerek işleme tabi tutar ve bu verileri kabul ya da reddeder. Bilinçaltımız ise beynimizin farkında olmadığı fakat vücut fonksiyonlarımızın kontrol edilip yönetildiği bölümüdür. Başka bir ifadeyle vücudumuzun denge ve enerjisini sağlayan enerji deposudur. Yani kişinin davranışlarının temelinde yatan ve kendisi hakkındaki imajı oluşturan deneyimlerin, fikirlerin, duygu ve düşüncelerin kaydedildiği yerdir. Bilinçaltımız verileri sorgulamadan kaydeder. Tekrarları da olumlu olarak algılar ve pekiştirir. Bilinç ve Bilinçaltı Neye Benzer? Tıbbın ve ilmin zirvede olduğu günümüzde hâlâ gizemini koruduğu için psikologlar bilinç ve bilinçaltını değişik benzetmeler yaparak açıklamaya çalışmışlardır. Psikologlar bilincimizi kaptana, bilinçaltımızın çalışma şeklini de bir gemiye benzetirler. Bedenimizin kaptanı yani bilincimiz; gemideki kaptan gibidir, bilgi ve tecrübesini kullanarak tayfalara emirler verir. Bilinçaltımız ise motor dairesindeki tayfalar gibidir ve emirlere itaat edip yerine getirir. Yine psikologlar bilinç ve bilinçaltını, buz dağına benzetmektedirler. Buz dağının görünen kısmını bilincimize, görünmeyen kısmını da bilinçaltımıza benzeterek açıklamaya çalışmışlardır. Joseph Murphy ise bilincimizi bahçıvana benzetirken bilinçaltımızı da bahçeye benzetmektedir: “Zihninizin iki işlevini tanımaya başlamanın harika bir yolu, onu bir bahçe olarak düşünmektir. Siz bahçıvansınız. Bilinçaltınıza gün boyunca düşünce tohumları ekiyorsunuz. Çoğu zaman bunu yaptığınızın  farkında bile değilsiniz çünkü bu tohumlar alışageldik düşüncelerinizden destek buluyor. Bilinçaltınıza ne ekerseniz, bedeninizde ve çevrenizde onları biçersiniz. Barış, mutluluk, doğru eylem, iyi niyet ve bolluk düşünceleri ekmeye hemen şimdi başlayın. Bu özellikleri sükûnet içinde düşünün ve inançla yola çıkın, onları bilinçli mantığınızla tamamıyla kabul edin. Bu harika düşünce tohumlarını zihninizin bahçesine ekmeye devam edin ve sonrasında muhteşem bir hasat toplayın.” der. Bilinçaltımızı hafıza kartına, karanlık bir odaya, kör bir kuyuya, bilgilerin kaydedildiği bilgisayara, ses ve görüntülerin kaydedildiği kasete de benzetebiliriz. İçimizdeki duygu yoğunlukları için gerekli enerjiyi sağladığı için enerji deposuna da benzetebiliriz. İnsanoğlunun doğumundan ölümüne kadarki süreçte çevresinde cereyan eden olayların doğruluğuna ve yanlışlığına bakmadan kaydettiği için bilinçaltımızı uçakların kara kutusuna da benzetebiliriz. Hâlâ kapalı bir kutu gibi gizemini koruduğu için bilinçaltımızı bir yönüyle ‘nefs’e, bazı yönleriyle de ‘ruh’a benzetebiliriz. İşlevsel olarak baktığımızda karmaşıklığı ruha benzerken, birçok özelliğiyle de nefse benzemektedir. Bilinçaltımızın Belirgin Özellikleri

1. Bilinçaltımızın muhakeme yeteneği olmadığı için uyarıcıların doğruluğuna ve yanlışlığına bakmadan onları sadece kaydeder. Gerçekle hayalleri ayırt edemediğinden espri anlayışı yoktur. Yanlış bilgi de doğru bilgi de versek bunu olduğu gibi kabul eder. Sonra bu bilgileri kendisinden istenen şekilde gerçekleştirmeye çalışır. Nasıl inanırsanız öyle yaşarsınız, nasıl yaşarsanız öyle inanmaya başlarsınız sözü bunu çok güzel ifade etmektedir.
2. Bilinçaltımız, bilincimiz tarafından kendisine gönderilen bilgileri ilişkilendirerek ve genelleme yaparak kaydeder. Kullanacağı bilgileri de kendisinde kayıtlı olan düşüncelerle bağlantılar kurarak kullanır.
3. Bilinçaltımız, enerjisini her zaman hayata yönelik ve yapıcı bir şekilde kullanır. Bu nedenle bizi tehlikelerden korumaya çalıştığı için 24 saat iş başındadır.
4. Bilinçaltımız, bir bilge olduğu için kendisine ait sorunların ne olduğunu bilir. Ancak çözümlerinin kendisinde olduğunu bilmez. Onun için bilincimize karşı gelip onunla tartışmaz.
5. Bilinçaltımız, Rabb’imiz tarafından kendisine verilen iradesi doğrultusunda bedenimizin hayati fonksiyonlarını kontrol eder ve düzenli çalışmasını sağlar. Bu çalışmayı da bizi rahatsız etmeyecek bir şekilde, gece gündüz ve yorulmadan yapar. Yani kalp atışımızı, kan dolaşımımızı kontrol eder. Yediklerimizin ve içtiklerimizin sindirilmesini ve boşaltım sistemiyle dışarı atılmasını sağlar. Zaten yoruldum, dinleneceğim dese beden, fonksiyonlarını kaybeder.
6. Bilinçaltımızda yaşlanma diye bir duygu ve düşünce olmadığı için asla yaşlanmaz. Beynimiz yaşlılıkta küçülmeye başlasa dahi bilinçaltımız yaşlanıp küçülmez ve görevini de ölünceye kadar tam yapmaya çalışır.
7. Bilinçaltımızın koruyucu ve dengeleyici bir özelliği vardır. Ani hareketlere ve tehlikelere karşı bizi reflekslerle korumaya çalışır. Yani bilinçaltımız aşırı tehlikeli durumlarda zihnin kontrolünü eline alır. Karşıdan gelen bir aracı son anda fark edip ani bir hareketle geri sıçramamız bunun bir göstergesidir.
8. Bilinçaltımız, geçmişi referans alır. Bir olayla karşılaştığı zaman geçmiş deneyimlerine bakar. Bu da kişinin karar vermesinde büyük etkendir.
9. Bilinçaltımız, dışa vuramadığı duygularını sembolik bir dille ifade etmeye çalışır. Psikolojik sorunlar ve ruhsal rahatsızlıklar bunun belirtileridir. Korkular bunun en güzel örneklerindendir. Bunun için bilinçaltımız, sıkışmış enerjilerini rüyalarda düzenleyerek kendini rahatlatır.
10. Bilinçaltımız olumsuz yönergeleri algılayamadığından yönergeler olumlu olmalıdır. Yani bilinçaltımıza ne düşünmemesi ya da ne yapmaması gerektiğini söylemek yerine; ne düşünmesi ya da ne yapması gerektiği söylenmelidir. “Şunu düşünme!” dendiği zaman bilinçaltımız bilinenden bağımsız olarak onu düşünmeye başlayacaktır.

    [1] Joseph Murphy, Bilinçaltının Gücü, Diyojen Yayınları, Çev. Belgin Selen Haktanır, İstanbul, 2020. [2] 13/Ra'd, 11. [3] 50/Kâf, 16.

M. Emin KARABACAK

Yazar