ADALET, HAYATIN TEMELİDİR

Adalet kavramı sözlükte, insaflı ve doğru olmak, eşit tutmak, her şeye hakkını vermek, her şeyi yerli yerince yapmak ve hakkaniyet ölçülerine göre hareket etmek anlamlarına gelir. Adaletin zıddı zulümdür. Adalet vasfını taşıyan kişiye de âdil denir. Kur’an’da, adalet mefhumuyla ilgili iki fiil geçer: Adl ve kıst. Adl adalet, hâkimin isabetli karar vermesi, kanun önünde herkese eşit muamele yapılmasını ifade eder. Kıst adaleti ise, istihdamda ve ücretlendirmede ehliyet ve liyakate göre hareket edilmesidir. Kur’an’da Allah, âdil (muksıt) kullarını sevdiğini haber vermektedir. “Adalet, mülkün temelidir.” denilmektedir. Adalet, sadece mülkün değil, beşer hayatının da temelidir. Adaletin olmadığı yerde düzen bozulur, huzur ve güven kaybolur, haksızlık ve zulüm başlar, toplumda kaos meydana gelir. Zulüm, gayretullaha da dokunur, Allah’ın müdahalesiyle zulme sebep olanlar perişan olurlar. Adaletin tanımında, her şeyin yerli yerince olması ifadesi geçmektedir. Bir örnekle bunu anlatmak istersek, kitabın kitaplık rafında, tabakların mutfak rafında olması gerekir. Tabakları kitaplığa, kitapları da mutfak raflarına koymak zulümdür. İşe almalarda, tayinlerde o işe daha ehil biri varken, torpil ve rüşvetle veya iltimasla ehil olmayan birinin alınması da zulümdür. Bir işe ehil olmayan biri alındığında iş bihakkın yapılamayacağı için hem işi yapan ezilecek hem de hizmet alanlar kaliteli hizmet alamadığı için mağdur olacaklardır. Hz. Ömer (r.a.), adaleti ile temayüz etmiş bir halife idi. Adalet söz konusu olunca onun uygulamaları referans gösterilmektedir. Kıtlık zamanında devlet bütçesi ödeneğiyle Hindistan’dan kumaş getirtilir ve kişi başı herkese eşit miktarda dağıtılır. Dağıtılan kumaştan tam olarak herkesin beden ölçüsüne göre bir elbise çıkmaz. Hz. Ömer de oğlu Abdullah’ın istihkakını da ister ve kendisine bir elbise diktirir. Hutbeye çıkıp konuşma yapacağı zaman, Selman-ı Farisi ayağa kalkarak, “Seni dinlemeyeceğiz ya Ömer, elbise dağıtımında kendine ayrıcalık yaptın.” der. O da oğlu Abdullah’a seslenir, “Senin elbisen nerede?” diye sorar. O da size verdim, der. Hz. Ömer, bildiğiniz gibi ben uzun bir adamım, hisseme düşen kumaştan bir elbise çıkmadı, oğlumun istihkakı ile birlikte bir elbise diktirdim, der. Bu açıklama ile cemaat ikna olur, duygulanıp ağlayanlar olur. Bu örnekte, devlet başkanına hesap soran vatandaş ve vatandaşına hesap veren bir devlet adamı profili oldukça dikkat çekicidir. Hz. Ömer ile ilgili buna benzer başka örnekler de vardır. Adalet denilince sadece, mahkemelerin ve devlet adamlarının kararları akla gelmemelidir. Her insan kendi özel, ailevi hayatında, çevresiyle olan beşerî münasebetlerinde de adil olmalıdır. Bir anne babanın evlatları arasında ayrım yapmaması ve eşit davranması gerekir. Evlatlar arasında ayrım yapılması, kıskançlık duygusunun kabarmasına ve kardeşlerin birbirine düşman olmasına da yol açmaktadır. Beşerî münasebetlerde de, vicdanlı ve insaflı olmak, hakkaniyet ölçülerini gözetmek faziletli bir insan olmanın temel şartıdır. Kimse, insanlar iyilikten anlamıyor, kadir kıymet bilmiyor diye hakkaniyet ölçülerinden ayrılmamalıdır. Zira adaletli olanın mükâfatını Allah verir. Ziya Paşa şöyle der: İnsana sadakat yaraşır görse de ikrah/Doğrunun yardımcısıdır Hz. Allah.