GÖNÜL KUTSALDIR

Demişlerdir gönüldür Ka'betu'llâh

Nazargâh-ı Hudâ şâzı gönüldür

 

Çıkardıkda kamuyu ara yerden

Safâ vü Merve Hicâz'ı gönüldür

 

           

            Hulûsi Efendi (k.s.) ilim ve irfan önderi idi. Gönül medeniyetini ilim, adalet, sevgi, rahmet, hoşgörü, şefkat, gibi eskimeyen evrensel değerler üzerine inşa etmişti. Göz kamaştırıcı eserleriyle tarihe imzasını atan, önce gönüllere hitabeden, gönüllere değer veren bir mürşid-i kâmildi.  Medeniyetle “gönül” arasında sıkı bir bağ ve bütünlük vardır. İnsan “gönül”ü keşfettikçe, gönüle değer verdikçe medenileşmiştir. “Âlemden maksat âdemdir, âdem ise gönülden ibarettir.” sözüyle ilahî tecelli yeri gönlün kudsiyetine işaret edilmiştir. Hulûsi Efendi Dîvânı’ndaki bir beyitte şöyle buyurur:

Demişlerdir gönüldür Kâ’betu’llâh

Nazargâh-ı Hudâ şâzı gönüldür

            Şiir dünyamızda gönül kırmak Allah’ın evini (Beytullâh’ı) tahrip etmek, gönül yapmak da Kâbe inşâ etmek olarak tavsif edilmiştir.

            Gönlü uyanık olanın, baş gözü uyusa bile gönlünde yüzlerce göz açılır. Gönül sahibi, altı yüzlü aynadır; Allah altı cihette o aynadan nazar eder durur. Yüce Allah: “Ben yere, göğe; hatta arşa bile sığmam. Ey aziz, bundan emin ol! Fakat şaşılacak şeydir ki, inanan kişinin kalbine sığarım. Beni ararsan inanan gönüllerde ara.” buyurdu. Mü’minin kalbi, adalet sahibi olan ve kendisinden yardım dilenen Hakk’ın elindedir, O’nun iki parmağı arasındadır. Yüce Allah, “Biz gönle bakarız, su ve topraktan ibaret olan surete değil.” buyuruyor.

İnsan, evine bir misafir geleceği zaman hazırlık yapar, mekânını temizler, süsler; misafirin, kalacağı yerde kendini rahat hissetmesi için o yeri kalabalıktan, çer çöpten arındırır. Hele gelecek olan misafir, hatırlı, makam mevki sahibi ise bu hazırlıklar daha da dikkatli yapılır, hatta bazen mübalağaya bile vardırılır. Düşünün evinize Cumhurbaşkanı gelecek… Ne hazırlıklar yaparsınız değil mi? Bulur buluşturur, alır alıştırırsınız; olduğunuzdan bile farklı davranır, farklı konuşursunuz. Rasûlullah Efendimiz (s.a.v.) de “Mü’minin kalbi, Allah’ın evidir.” buyuruyor ve “Göklere ve yere sığmam, mü’min kulumun kalbine sığarım.” Hadis-i kutsisi rivayet ediliyorsa gönül evinin de düzeltilmesi gerekiyor. Sevgilinize muhabbetinizin göstergesi, ispatı başka hiç kimseye karşı ona duyduğunuz hissi duymamakla olur ancak. Kalbinizde başka sevgililer varsa o sevgide sadakat aramak ancak safdillik olur. Karacaoğlan gibi nerede bir dünyalık güzel görüyor da ona meyil duyuyorsanız kalbinizi muhasebeye çekmeniz gerekir. Çünkü böyle güvenilmez, şıpsevdi gönül gerçek manada aşkın olgunluğuna, muhabbetin kemaline erişmediğini gösterir. Fuzûlî gibi “Âşık-ı sâdık menem” diyebilmek için bir tek sevdaya bağlanmak gerekiyor. Allah aşkından ve Allah’a karşı gerçekten muhabbetten söz edebilmek için de Onun bulunduğu ya da geleceği mekânı temizlemek gerekiyor. Para sevdası, mal mülk sevdası, şan şöhret, makam sevdası ile Allah sevdası bir arada bulunmaz elbet, daha doğrusu bunların sevdası olamaz. Çünkü maddî anlamda ihtiyaç giderici şeyleri, hayatın idamesi için gerekli görmeli ancak. Aşkın manevî bir yönü vardır, maddî şeylere müteallik olamaz. Dolayısıyla maddiyatın gönülde yeri yoktur.  O halde Şemseddin Sivasî’nin şu beytine katılmamak olmaz:

Sür çıkar ağyârı dilden ta tecellî ede Hak

Padişah girmez saraya, hâne ma’mûr olmadan

Bu kadar önemli ve bir o kadar da mukaddes olan bir mekâna yani insan gönlüne hassas davranmak gerekiyor.

İnsan üzüldüğü, kırıldığı zaman “Gönlüm kırıldı, kalbim incindi.” der; çünkü manevî duyguların tezahür ettiği yer olarak gönül bilinir, kalp bilinir.

            Mutasavvıflar kalp, gönül temizliğine çok önem vermişlerdir. Öyle ya alelade bir misafir geleceği zaman bile onun geleceği mekânlar temizleniyor, her türlü kötü ve çirkin görüntüden arındırılıyorsa Allah’ın tecelli edeceği mekân da her türlü çirkinliklerden arındırılmalı değil mi?

            Sinan Paşa gönlü Rahman’ın arşı olarak görüyor:

Kalb-i mü’min ki arş-ı Rahmân’dır

Anı yıkmak ziyâde tuğyândır

            “Mü’minlerin kalbi Allah’ın tahtıdır. Onu yıkmak isyanların en büyüğüdür.”

            Gönlü mutlak surette mukaddes bir mekân olarak tanımlayan Yûnus Emre, gönül yapmanın çok büyük bir sevap, kırmanın ise en büyük günahlardan olduğu üzerinde çok duruyor. Yine bir şiirinde gönül yıkan insanın kıldığı namazın bile kabul olmayacağını ifade eder. Nasıl olsun ki hem mabud olduğunu bilecek hem de onun tecelligâhını yıkacaksın. Bu, şuurlu bir Müslümanlık olmaz. Abdestin bir anlamı var, o da ibadete hazırlık içindir. Gönül yıkan bir insanın aldığı abdestin de özelliği kalmaz, elini yüzünü yıkayan diğer insanların işleminden farklı bir nitelik taşımaz der Yûnus:

Bir kez gönül yıktın ise

Bu kıldığın namaz değil

Yetmiş iki millet dahi

Elin yüzün yumaz değil

Buna mukabil gönül yapmak, yani bir kimsenin gönül hoşnutluğunu kazanmak, küçücük de olsa bir iyilik yaparak onun hayır duasını almak, o küçücük hayrı çoğaltır, Allah’ın rızasına nail olur.

Bir gönülü yaptın ise

Er eteğin tuttun ise

Bir hayır da ettin ise

Bir’ine bin’dir az değil

Gönül yapmak kimi zaman da hacca gitmek gibi hatta ondan daha fazla sevap kazandır insana:

Yûnus der ki ey hoca istersen var bin hacca

Hepisinden eyice bir gönüle girmektir

İnsan, yaratılış itibarıyla zayıf bir varlıktır, hata yapabilir. Bir anlık öfkesine kapılıp kalp de kırabilir, günah da işleyebilir. Önemli olan hatanın idrakine hemen varıp onu telafi etmektir. Bunun yolu da Allah’tan af, kullardan özür dilemektir ki böylece yıkılan saray yeniden imar edilmiş olsun.

            Hulûsi Efendi (k.s.) diyor ki: “Cenab-ı Hakk’ın nazar ettiği mekân olduğundan gönül için Allah’ın Kâbe’sidir, demişlerdir. Eğer insan kalbinde mekân tutan Allah’tan başka bütün sevgileri aradan çıkarırsa o zaman gönül sanki hacdaki Safâ ve Merve mekânı gibi olur.” O hâlde biz de diyelim ki Yûnusça: “Hepisinden iyice bir gönüle girmektir.”

 

Vedat Ali TOK

Yazar