MEVLÂNA DÜŞÜNCESİNDE MUTLULUK

"Allah isterse bizzat gam¸ neşe; bizzat
ayak bağı¸ azatlık ve hürriyet olur. Gam
görünce istiğfar et. Çünkü gam¸ Halik emriyle
tesir eder."

Mevlâna düşüncesinde insan; bedenini ve aklını¸ kendi asli yönünü ortaya çıkarmaya yönelttiğinde mutluluk yoluna doğru bir şekilde yürümeye başlıyor demektir.  Çünkü ona göre insan kendini gerçek anlamda görmeye ve bilmeye başladığı anda¸ sûretleri değil hakikati görmeye ve bilmeye başlamıştır. Hakikati gördükçe ve idrak ettikçe mutluluk yoluna girmiş olur. Çünkü kendi özünü ve asli görevini gerçekleştirmektedir.

Mevlâna'nın mutluluk tezine göre¸ sevinç olarak algıladığımız dünyevî tatminler yerine¸ keder ve üzüntü¸ mutluluk kaynağı olmaktadır. Çünkü amaç hakikate ulaşmaksa¸ ona ulaştıracak şeyler iyi¸ ondan uzaklaştıracak şeyler kötüdür. Hatta bize kötülük eden kimseler veya kötü sonuçlar doğurduğunu düşündüğümüz olaylar bile¸  aynı amaca hizmet ettiğinde¸ Mevlâna düşüncesinde iyi olarak görülüp mutluluk kaynağı olabilmektedir.

Mevlâna'ya göre insan olumsuz olarak nitelenen sıkıntı ve belalardan değil¸ olumsuz ahlakî davranışlardan uzak durmalıdır. Bunun yolu yahut en güçlü motivasyonu da Allah aşkıdır. Allah'a kul olmaya çalıştıkça ve bunu aşkla besledikçe¸ her sıkıntı ve bela¸ bir mutluluk vesilesi olabilecektir. Çünkü Allah'ı bilmeye dayalı bir aşk¸ insanı her türlü olumsuz sıfatlardan da koruyacaktır.

Mevlâna düşüncesinde aşk¸ kuru ve sıradan dünyevî bir sevda değildir. Allah'tan başka her şeyi aşan ve yalnız Rabb'e odaklanan bir sevgidir.

İşte bu bağlamda Mevlâna'ya göre¸ başa gelen her türlü bela¸ sıkıntı ve musibetler¸ insan için sevinç ve mutluluk kaynakları; kötü olaylar ise olgunlaşma vesileleri olabilmektedirler. Başa gelen musibetin Allah'ın emriyle olduğunu bilen insan¸ imtihan sürecinin bilincinde olarak bu durumu kendi isteğiyle mutluluk ve özgürlüğe çevirebilir. Nitekim bu düşüncelerini Mevlâna şu sözleriyle ifade eder:

"Allah isterse bizzat gam¸ neşe; bizzat ayak bağı¸ azatlık ve hürriyet olur."

"Gam görünce istiğfar et. Çünkü gam¸ Halik emriyle tesir eder."

Yine o¸ olumsuzlukların insanı olgunlaştıracağına inanır. Mevlâna'ya göre insan cahil ve sonunu göremediği içindir ki başına gelen şeylere üzülür. Ona göre¸ üzüntü ve keder¸ değerini bilen kişiler için birer hazinedir. Bu yüzden kederle mutlu olunması gerekir. Çünkü bunlar ahlakî olgunlaşma sürecinde sevindirici şeylerdir. Bu konudaki düşüncelerini de Mevlâna şöyle dile getirir:

"Allah faydasıyla faydalanın. Şüphe yok¸ Rabbim¸ sevinen¸ öğünen kişileri sevmez.

Allah'ın size ihsan ediverdiği şeylere sevinin¸ neşelenin. Sizi işgal eden şey¸ sizi Hak'tan alıkoyar¸ aldatır.

Gamdan neşelen¸ ondan başka bir şeyden neşelenme¸ sevinme. Dert ve gam bahardır¸ başka şeyler kış!

Ondan başka her şey¸ seni yavaş yavaş helâke doğru götüren düşüncelerindir. İsterse sana taç¸ taht¸ mal¸ mülk olsun!

Gamdan sevin. Gam vuslat tuzağıdır. Bu yolda aşağıya düşüş¸ hakikatte yükseliştir.

Gam bir hazinedir. Senin zahmet ve meşakkat çekişine maden. Fakat bu söz¸ çocuklara nerden tesir edecek?

Çocuklar¸ oyun adını duydular mı hepsi de yaban eşeğiyle yarışa girişirler.

Ey yaban eşekleri¸ bu yanda tuzaklar var. Bu yandaki tuzaklarda kan içiciler var.

Oklar uçuşup durmakta¸ yay¸ gayb âleminde gizli. Gençlere yüzlerce ihtiyarlık okları erişmekte.

Gönül ovasına adım atmak gerek. Çünkü bu ovada ferahlık¸ genişlik¸ neşe olamaz."

Mevlâna başka beyitlerinde bela ve sıkıntılar hakkında şunları söyler:

 "Her zahmete¸ her meşakkate kızar¸ kinlenirsen cilâlanmadan nasıl ayna olacaksın?"

 "Bedenin hasta oldu mu sana ilaç aratır¸ kuvvetlendi mi seni şeytanlaştırır¸ bir put haline sokar.

Şu sitemlerle dopdolu olan bedeni bir zırh bil; ne kışa yarar ne yaza.

Sabredersen kötü arkadaş iyidir. Sabır¸ insanın göğsünü açar¸ insanı genişletir.

Ayın gece sabretmesi¸ onu apaydın bir hale kor. Gülün dikene sabrı¸ onu güzel kokulu bir hale getirir.

Aslanın pislik ve kan içinde kalıp sabretmesi¸ onu deve yavrularıyla doyurur."

 "Gam fikri¸ neşe yolunu vurursa gam yeme. O¸ hakikatte başka neşeler hazırlamadadır.

O¸ hayrın aslından yeni bir sevinç¸ yeni bir neşe gelsin diye evi¸ başkalarından sıkıca süpürür.

Gönül dalındaki sararmış¸ kurumuş yaprakları ayırır¸ daldan yeni ve yeşil yapraklar bitmesine yardım eder.

Bu âlemden öte bir âleme yeni bir zevk gelsin diye eski sevinci¸ kökünden çeker¸ çıkarır.

Gam¸ üstü dallarla yapraklarla örtülü yeni kökü bitirsin diye çürümüş¸ porsumuş olan eski kökü yerinden söküp çıkarır.

Gam¸ gönülden neyi döker yahut koparırsa karşılık olarak mutlaka daha iyisini verir.

Hele derdin¸ gamın¸ yakın ehline kul olduğunu iyice bilene daha fazla lütuflarda bulunur."

Sonuç olarak Mevlana'ya göre¸ Allah aşkı diğer tüm acı¸ keder¸ gam ve sıkıntıları sıradanlaştıran¸ onlarla mücadeleyi kolaylaştıran ve insanın mutluluğunu engellemelerine izin vermeyen güçlü bir mutluluk kaynağı ve hayat ilacıdır. Mutluluk aşksız olmayacağına göre¸ aşka düşmek gerekir. Bu düşüş¸ gerçekte eşrefi mahlûkat olmanın sırrına yükselişten başkası değildir. O halde Mevlâna'yı ve onun mutluluk tezini başlıkta belirttiğimiz şu ifade en net olarak ortaya koymaktadır: Aşk var¸ mutluluk var.