5.Hadis: Utanmadıktan sonra dilediğini yap!

İnsanoğlu¸ diğer canlılardan akıl ve utanma duygusuyla ayırt edilir. Çünkü insan¸ ancak bu iki güzellikle ahlâk ve edep sahibi bir kişiliğe kavuşur.

İslâm dini¸ giyim-kuşamdan¸ tutum ve davranışlarımıza kadar¸ her Müslüman’ın uyması gereken edep ve hayâ ile ilgili en güzel ölçüleri belirlemiş¸ hiçbir konuda aşırılığa ve kuralları çiğnemeye izin vermemiştir.

Edep ve hay⸠ilâhî dinlerin ortak kabullerindendir. Bu konuda¸ en güzel kaideleri ortaya koyan¸ en mükemmel din¸ İslâm dinidir.  Edep ve hayâ sahibi bir kimse¸ her hangi bir fiili yapmadan önce o işi kendi akl-ı selimine sorar. Güzel ve faydalı olduğuna kanaat getirince de onu yapar. Çirkin ve zararlı ise¸ o iş ve davranıştan vazgeçer. Bunun içindir ki edep ve hayâ elbisesini giyen bir kimse kusursuzluğa doğru yol alır. Çünkü bu duygu¸ sahibini daima iyiliğe götürür¸ ona her yerde izzet ve şeref kazandırır.

Bu bakımdan edep ve hayâ İnsan için her çağda genç kalan ve eskimesi mümkün olmayan bir güzelliktir. Hayâ duygusunu taşıyan kimse¸ iyilik ve faziletin müşahhas örneği olur. Herkes tarafından gıpta edilecek bir olgunluğa yükselir. Bu ahlakî fazilet insanı¸ utanılacak şeyleri yapmaktan uzak tutar. Böylece kusur ve eksiklilerden sakınmış olur.  İlimle mücehhez olan hayâ sahipleri cehaletten korunur ve kötü işlerle meşgul olmazlar.

Bu güzel duygudan mahrum olanların ar damarları çatlar¸ yaptıkları süflî işleri normal hareketler olarak algılarlar ki¸ artık o kimseden her türlü fenalık beklenebilir.  Utanma duygusu Allahu Teâlâ’nın¸ peygamberlerin¸ meleklerin ve iyi insanların yüreklerine düşürdüğü en ulvî bir haslettir. Biz de hayâyı şiâr edinelim ki iyilerden olalım. Aşk derdiyle yanmayı¸ gafletten uyanmayı¸ hayâ ile boyanmayı¸ utanma duygusuyla bezenmeyi öğütleyen¸  Hulûsi Efendi Hazretleri şu dörtlükle ikazda bulunuyor:

Utan Hak’dan utan artık

Uyan artık uyan artık

Bu derd-i aşka yan artık

Uyan artık uyan artık