Ramazan Ayına Duyulan Özlem

Allah rahmetiyle âlemleri kuşatmaktadır. Allah’ın rahmeti kullarını çepeçevre sarmalamaktadır. Verici olarak Allah rahmetini sonsuz ve devamlı kılmaktadır. Ancak alıcı olarak insanın rahmeti talep etmesi ve alıcı olarak rahmeti hak kazanmaya hazır hâle gelmesi gerekmektedir.

Zamanın sahibi Allah’tır. Zamanın her anı kıymetlidir. Fakat Mevlâ’m bazı zaman dilimlerini özel ve daha da anlamlı kılmıştır. Kullarının bağışlanmasını ve kurtuluşunu çok arzulayan Rabb’imiz bizlere fırsat anları bahşetmiştir. Cuma geceleri, Cuma namazı saatleri, kandil geceleri, bayram günleri, üç aylar mevsimi ve Ramazan ayı bu fırsat anlarıdır.

Ramazan ayının gelişini dört gözle bekleyenlerden biri de Bursalı Âşık Yûnus’tur (ö. 843/1438). Allah’ın emri olan orucu tutmaktaki titizliğini ve namazlarını kılmadaki hassasiyetini özellikle vurgulayan Bursalı Âşık Yûnus, Ramazan ayının gelmesini özlediğini ve yollarını gözlediğini şu şiiriyle ifade etmektedir:

Müştak olup özlediğim

Şehr-i Ramazan merhabâ

Bakıp yolun gözledigim

Şehr-i Ramazan merhabâ

Mâh-ı mübârek merhabâ

Safâ geldin ‘izzet ile

Dahi ‘azim ni’met ile

Mü’minlere rahmet ile

Şehr-i Ramazan merhabâ

Mâh-ı mübârek merhabâ

Mü’minlerin bayramıdır

On bir ayın sultanıdır

Hakk’ın bize fermanıdır

Şehr-i Ramazan merhabâ

Mâh-ı mübârek merhabâ

Ey şehr-i nüzûl-i sûre

Bâis oldun çok sürûra

Gark eyledin bizi nûra

Şehr-i Ramazan merhabâ

Mâh-ı mübârek merhabâ

On bir aylık yoldan gelir

Bir ay bize mihmân olur

Müzniblere gufrân olur

Şehr-i Ramazan merhabâ

Mâh-ı mübârek merhabâ

Derviş Yûnus söyler özden

Kan yaş döker iki gözden

Hoşnut olsun cümlemizden

Şehr-i Ramazân merhabâ

Mâh-ı mübârek merhabâ

Beş temel üzerine binâ edilen İslâm’ın bu ana temellerinden birisi de hiç şüphesiz oruç ibâdetidir. İman eden mü’minler oruçlarını imsak vaktinden iftar anına kadar hiçbir şey yiyip içmeden ve cinsel ilişkiden uzak kalmak suretiyle nefsine hâkim olmanın mücâdelesini verirlerken, Hak âşıkları oruçlarını aşk tadında icrâ kılarlar.

Ben oruç namâz içün süçi içdüm esridüm

Tesbîh-seccâde içün dinlerem şeşte kopuz

Yûnus’un bu sözinden sen ma’nî anlarısan

Konya menâresini göresin bir çuvalduz.

diye seslenen Yûnus Emre (ö. 720/1320) içilen şarabı ilâhâ aşkın remzi olarak görmektedir. Buradaki süçi (şarap) üzüm suyundan elde edilen sarhoşluk veren nesne değil, Hak âşıklarının mest oluşlarını ifade eden mânevî anlamdaki coşku hâlidir.

Hakk’a âşık olanlar namazlarını, oruçlarını ve ibâdetlerini içtenlikle yerine getirirler. Ne kadar yorucu ve zorlu bir mücadelenin içerisinde olsalar dahi ibâdetlerinden derin bir hoşnutluk duyarlar. Kendilerini icrâ kıldıkları ibâdetlerin ruhuna o kadar çok kaptırırlar ki, hiçbir şey onları ibâdetlerinden alıkoyamaz.

İbâdetin zevkine ve şevkine kendilerini candan verenler dindarlıklarını merâsimden ve belirli kuralları yerine getirmekten ibaret görmezler. Yaptıkları ibâdetlerine ve işledikleri sâlih amellere aslâ güvenmezler. İbâdet ve tâatlerini eksik ve kusurlu görürler. İbâdetlerinin çokluğundan değil kusûrundan bahsederler.

Her fırsatta duâ ve niyaz makamında olup Hakk’ın lütfuna ne kadar muhtaç olduklarını ve bağışlanma taleplerini her fırsatta dile getirirler. İbâdetlerine bel bağlamadan kusurlarını itiraf ederler. Oruç tutmayanların, namaz kılmayanların, Allah’ın emirlerini dinlemeyenlerin ve doğru yola gitmeyenlerin göğüslerinde iman bulunmaz, diyen Yûnus Emre, aynı zamanda bizlerin oruçlarına ve namazlarına da güvenmememiz gerektiğini dile getirmektedir.

Sırf amelimize güvenerek kurtuluşa ereceğimizi düşünmemeliyiz. Bu ifadeleri ile Yûnus bizlere hikmet-i teşrî konusuna vâkıf olmamızı istemektedir. Böylesi bir hâlet-i rûhiyyenin örneğini Yûnus Emre kendisinden bahisle şöyle dile getirmektedir:

Orucuna güvenme namazına dayanma

Cümle tâat tak olur nâz u niyâz içinde

Yûnus Emre, orucu bir riyâzet eğitimi olarak görmektedir. Ramazan ayını bir halvet mevsimi olarak değerlendirmektedir. Orucu; nefsi terbiye etmenin, irâdeye hâkim olmanın, Allah’ın üzerimizdeki nimetlerine şükretmenin, davranışlarımıza, sözlerimize ve duygularımıza dikkat etmenin yolu olarak görmektedir.

Oruç namaz gusül hac âşıklara hicaptır

Âşık anda münezzeh hâssu’l-havâs içinde

Yûnus senin sözlerin nişandır bilenlere

Söyleyeler sözünü devri zaman içinde.

diye seslenen Yûnus Emre aslâ ibâdetlerin önemsizliğinden bahsetmemektedir. Bilakis ibâdetlerin amaç değil bir vasıta olduğuna hatırlatmada bulunmaktadır. İbâdetlerimiz bizlerde muhabbetullahı hâsıl kıldıkça anlamlı hâle gelmektedir.

İbâdetine güvenip başka önemli hasletlerden uzak kalınmaması gerektiği vurgulanmaktadır. Âşık olanların bu özel hallerindeki gayenin sırf Allah aşkı ve sevgisi olduğu ifade edilmektedir. Dindarlık, sevginin gücünden gelmektedir. Sâlikin amacı ise örtüleri kaldırmak, Allah’ı bilme ve tanıma noktasına ulaşmaktır.

İftar kokusunu gül kokusuna benzetir ve bizlere iç huzuru elde etmenin yolunu şu şekilde gösterir:

Gündüz olalum sâ’im

Gice olalum kâ’im

Allah diyelüm dâim

Allah görelüm n’eyler

Yûnus Emre sevenlerine yer yer hatırlatmalarda bulunur. Muhâtaplarını Allah’ın buyruklarını yerine getirmeye şu şekilde davet etmektedir:

Benden ögut isterisen eydivirem bildigümden

Budur Çalab’un buyrugı tutun oruç kılun namâz.

Bir yola varmak dileyen                        
O yolda yüz tutmak gerek
Maksûda ermek isteyen                         
Kalbini düzeltmek gerek

Dünyâdan gönlünü çeke                        
Eli ile arpa eke
Ununa yarı kül kata                               
Güneşte kurutmak gerek

Aceb anı niye yiye                            
Nefsi dilerse vermiye
Kaçan kim iftâr eyleye                           
Üç günde bir etmek gerek

Oldur erenler dirliği                              
Anlar bilmez ağyarlığı
Onunla bulur erliği                                
Cevr ü kahır yutmak gerek

Kim kasd ede bu uluya                          
Yûnus bunu kime diye
Âşıklara gitmek gerek                            
Şâyet birimiz eyleye.

Yûnus Emre bu dizelerinde âşığın mütevâzı bir hayat sürmesi ve halvette riyâzet etmesi gerektiğini söylemektedir. Âşık dünyadan gönlünü çekmeli, eli ile arpa ekip ununa yarı kül katarak güneşte kurutmalı ve nefsi dilerse bu ekmekten üç günde bir yedirerek “iftar” etmelidir. Yûnus’un kanaat, yokluk ve sabrı kasdederek çizdiği bu resim tam bir halvet hâlidir. Âşığın orucundan maksat halvettir.

Âşıklar dünyadan gönüllerini çekip çıkarırlar, kazançlarını helalinden sağlar ve kendi ellerinin emeği ile kazandıklarını yerler. Sadece yemek ve içmekten kesilmek suretiyle tutulan kuru orucun kişiye bir faydası olmaz. Kul Allah’a yaklaşmak için namaz kılar ve oruç tutar. Bütün ibâdetlerde gaye, Allah’ı anmak, kulluğun bilincinde olmaktır.

Yûnus Emre tuttuğumuz oruçların bizlere ahlâkî olgunluk katması gerektiğinden bahsetmektedir. Namazdan kasıt beden eğitimi olmadığı gibi oruçtan kasıt da aç veya susuz kalmak değildir. Dolayısıyla ibâdetler ile ahlâkî söz ve davranışlarımız arasında güçlü bir bağ bulunmalı, ibâdetlerimiz bizlerin ahlâkına müsbet yönde etki etmelidir. İbâdeti yerine getiren kimse, nefsini kötülüklerden arındırdığı gibi gündelik yaşamında söz ve davranışlarında güzel ahlâklı bir tutum ortaya koyabilmelidir.