MÜCEVHERAT YIĞINI BİR NA’T

Dürr-i şehvâr-ı risâlettir Muhammed Mustafa

Tâc-ı Levlâk-i hilâfettir Muhammed Mustafa

 

Kimi insanlar vardır ki omuzlarında taşıdıkları ulvî gâyelere ulaşmak için, birçok insanın hedef hâline getirdiği pâyeleri, sadece basit bir araç olarak görürler. Sözünü ettiğimiz şahsiyetlerin numûne-i imtisallerinden biri de Osman Hulûsi Efendi (k.s.)’dir.

Osman Hulûsi Efendi (k.s.), daha mutlu ve daha huzurlu bir toplumsal hayatı kâim kılabilmek için Allahu Teâlâ’nın nizâmını ve Peygamber Efendimiz’in örnek ahlâkını kendi hayatında ve diğer insanların da mutlu olabilmesi için, bütün bir toplum yaşantısında uygulama mücadelesi vermiştir. O gerek hutbeleri ve gerekse yukarıda “araç” olarak nitelediğimiz şiirleri ile daima Hakkı, hakîkati ve iyiliği tavsiye etmiş; kötülükten sakındırmaya çalışmış etrafındakileri... Kendisini tanıyan yüzlerce insanın bu hususla ilgili yüzlerce hâtırası bunu gösteriyor.

Şiir, edebî anlatıma ait iletişim yollarından biridir. İnsanların özellikle gönlüne, rûhuna hitap eden gizemli bir sanat olduğu da muhakkaktır. Birçok mutasavvıfın, birçok âlimin zaman zaman nesir yerine nazmı bir anlatım aracı olarak kullanmaları nazmın bu özelliğini bildikleri içindir. Nitekim Anadolu’da tasavvuf felsefesinin yayılmasında çok önemli roller üstlenen Ahmet Yesevî de talebelerine “Hikmet”lerini şiir yoluyla aktarmıştı. Mevlânâ’yı, Yûnus Emre’yi, Fuzûlî’yi daha nicelerini bu kervana katmamız mümkündür. İşte Osman Hulûsi Efendi de 20. asırda vermek istediği mesajlarının bir kısmını şiir yoluyla iletmiştir.

Osman Hulûsi Efendi’yi sadece bir sanatkâr, bir şair olarak ele aldığımız zaman bile, onun, şu an için gerçek değerinin ortaya çıkarıldığını söylemek kadirşinaslık olmaz. Zira onun, artık devrini tamamladığı düşünülen aruz vezniyle, dîvân tarzında yazdığı şiirlerindeki rahat söyleyişi, Dîvân edebiyatındaki mazmunlara hâkimiyeti; bunun yanı sıra hece vezniyle söylediği dinî-tasavvufî tarzdaki dörtlükleri tamamen kendine has bir orijinallik arz ediyor. Mamafih koca bir Dîvân’da toplanan şiirlerinin her birinde klasik bir tarzın, modern bir üslupla anlatımı her mısrada kendini hissettiriyor.

Osman Hulûsi Efendi’nin Dîvân’ı incelendiğinde görüleceği üzere, şair, çok çeşitli tem’lerde şiirler yazmıştır. Nitekim;

Dürr-i şehvâr-ı risalettir Muhammed Mustafa

Tâc-ı Levlak-i hilafettir Muhammed Mustafa

beytiyle başlayan şiiri bir na’ttir. Na’t, Hz. Muhammed (s.a.v.)’i övmek, O’nun çeşitli vasıflarını dile getirmek için yazılan nazım türüdür. Na’tlar Dîvân edebiyatında genellikle kasîde nazım şekliyle yazılmakla birlikte gazel, mesnevî gibi nazım şekillerinde de yazıldığı çok rastlanan durumlardandır. Osman Hulûsi Efendi de bu na’tini gazel tarzında yazmıştır.

Şiir, aruzun Fâilâtün/ Fâilâtün/ Fâilâtün/ Fâilün kalıbıyla yazılmış. Şiirde aruzun âhengi kendini hemen hissettiriyor. Kullanılan kelime ve terkiplere bakıldığında klasik şairlerimizden birine aitmiş gibi gözüküyor.

Şairin bu na’tin hikâyesi hakkında söylediklerine kulak verelim: “Gece bir doğuş oldu. Bir Na’t-i Şerif yazdım. Rüyamda bir mücevherat yığınının başında duruyordum. Oradan bir parça alıp kime versem onda da inkişaf ediyor, bir mücevherat yığını oluşuyordu. Bu arada bu na’tı yazdım.”  (İsmail Palakoğlu, Gönüller Sultanı Es-Seyyid Osman Hulûsî Efendi, Ankara 2004. s.147.)

Evet, doğuş bir başlangıçtır. Her şey doğuşla başlar. Feyiz, bereket, sevgi, ışık, aşk, hâsılı peygamber aşkı… 

Beyitte şair, Hz. Muhammed (s.a.v.)’i peygamberliğin şâh incisi olarak tavsif ediyor. Dürr-i şehvâr tek parça hâlindeki kıymetli inci demektir. Bilindiği gibi inci, denizde yaşayan sadefin içinde oluşan bir maddedir. Efsaneye göre Nisan ayında sâhile çıkan sadefin karnına düşen nisan yağmuru damlası denizdeki tuzlu su ortamında sadefe acı verirmiş. Sadef, bu acıyı gidermek için, bir sıvı salgılarmış. Zamanla içindeki bu sıvılar katılaşır ve inci oluşurmuş. Sadef bu yağmur damlalarından birden fazla yutmuşsa, inciler küçük ve değersiz olurmuş. Ama tek bir damla yutmuşsa bu inci çok büyük ve değerli olurmuş. Edebiyatımızda bu tür inciler dür-i dâne, yek-dâne, dürr-i galtan gibi terkiplerle adlandırılır. “Dürr-i yetîm” tâbiri sadefteki tek inciden kinayedir ki bu Peygamber Efendimiz için de kullanılan bir ifadedir. Çünkü Peygamber Efendimiz de küçük yaşta yetim kalmıştı… İşte inciler içinde dürr-i şehvâr nasıl kıymetli, seçkin ve gözde ise Hz. Muhammed (s.a.v.) de peygamberler arasında öyledir.  Bütün âlem O’nun yüzü suyu hürmetine yaratılmıştır. Burada “Levlâke levlâk lemmâ halaktü’l-eflâk.” kutsî hadisine, “Ey Muhammed, sen olmasaydın, sen olmasaydın, yeri göğü yaratmazdım.” de işaret ediliyor.

Başta Dîvân şairleri olmak üzere birçok na’t şairi, Osman Hulûsi Efendi’nin de iktibas ettiği ve kutsî hadîs olarak bilinen “Levlâke levlâk lemmâ halaktü’l-eflâk.” sözüne çokça iltifat etmişlerdir. Hemen her na’t şairi bu sözü şiirinde Peygamber Efendimiz’i medhetme maksatlı zikretmişlerdir. İki örnek:

Doğmazdı kalbe îmân, inmezdi arza Kur’ân,

Meçhûl olurdu esmâ, levlâke yâ Muhammed! (Ali Ulvi Kurucu)

(Ey Muhammed, Sen olmasaydın, kalbe iman doğmazdı; Kur’ân arza inmezdi. Bilinen isimler meçhul olurdu.)

         Bildim dü-âlemin sebebi zât-ı pâkini

         “Levlâke” oldu kadrine mîzân Efendimiz (Faruk Kadri Timurtaş)

(Ey Efendimiz, iki cihânın da yaratılışına sebep, senin temiz zâtın olduğunu anladım; senin kıymetine “Levlâke” sözü ölçü oldu.)

Dikkat edilirse beyitte Hz. Muhammed (s.a.v.)’in vasıfları anlatılırken dürr, şehvâr, taç gibi kıymet, değer ve ihtişam ifade eden kelimeler özellikle seçilmiştir; çünkü Hz. Muhammed (s.a.v.) bir Arap şairinin dediği gibi:

Muhammedun beşerun la kelbeşer

Bel hüve kel yakuti beynel hacer

“Hazreti Muhammed (s.a.v.) Efendimiz bir beşerdir, lakin diğer insanlar gibi değildir Taşların arasında yakut ne ise Allah Rasûlü de insanlar arasında öyledir.”

Fakat kendisine bu kadar iltifat edilen ve Allah’tan sonra en çok sevilen olmasına rağmen Hz. Peygamber Efendimiz hiçbir zaman büyüklük taslamamış, hiçbir zaman kibre kapılmamıştır. Peygamber Efendimiz’in şemâilini anlatan hilyelerde ve diğer kaynaklarda konuşmasını dinleyen insanların rahatladıkları, gönüllerinin hoş olarak yanlarından ayrıldıklarını öğreniyoruz. Konuşmalarında hiç kırıcı olmayan Hz. Muhammed (s.a.v.)’in tevazuu da dikkat çekicidir. Bu Rahmet Peygamberi’nin yanına gelen insanlar, hâliyle heyecanlanırlarmış; ancak O, bir şekilde karşısındaki insanı konuşmalarıyla rahatlatırmış. “Niye sıkılıyorsun? Ben, genellikle yediği kuru ekmek olan bir annenin oğluyum.” diyen bir peygamberdir O… İşte böyle bir karaktere sahip Rasûl’ün yanına gelen dertli gönüller, elbette şifayı onun katında bulacaklardır.

Bir gün Efendimiz (s.a.v.) bir grup sahabi ile yolda yürürken, onlardan birisi örtü ile Allah Rasûlü’nü güneşten korumak istedi Rasûlullah (s.a.v.), bir kimsenin kendisine gölgelik yapmakta olduğunu fark edince ona hemen bırakmasını söyledi ve örtüyü alıp yere koydu Ardından da:

“Ben de sizin gibi bir insanım!” buyurdu.

Hz. Muhammed (s.a.v.)’in vasıfları saymakla tükenmez. Çünkü O, sonsuz bir deryâ, tek başına bir cihandır. Bunları saymaya insanın gücü elbette yetmeyecektir. Nitekim Osman Hulûsi Efendi son beyitte, sözün hâsılını söylüyor. Hz. Muhammed (s.a.v.)’in dergâhının aşağılık bir kölesi olarak görüyor kendisini ve Hz. Muhammed (s.a.v.)’in şefaatine ilticâ ediyor. Kul; sultâna sığınır, teslim olur da sultan onu reddeder mi, etmez elbet. Çünkü Hz. Muhammed (s.a.v.), öyle bir sultandır ki mürüvvet kaynağıdır; hiç kimseyi de kapısından geri çevirmeyecektir inşallah…

 

Vedat Ali TOK

Yazar